با گذشت زمان به تدریج تعداد شبکه های صدا و سیما زیادتر شد و درب رسانه ملی نه تنها به سوی فیلم ها و سریال ها، بلکه برنامه های تخیلی کودک و نوجوان نیز باز شد.
به جای خونه مادربزرگ، سریال دوقلوها آمد و سریال های هیجانی و جنایی خارجی جایگزین فیلم های پلیسی تلویزیونی شد.
بی شک پرداختن به همه تغییرات و تحولات در یک گزارش ممکن نیست و ناگزیر به کوتاهی سخن هستیم تا اصل موضوع را شرح دهیم.
همانطور که می دانید رسانه ملی نهادی غیردولتی محسوب می شود، نهادی که با توجه به عمومیت و گستردگی مخاطبان در سراسر کشور و حتی خارج از آن، نقش مهمی در زمینه اطلاع رسانی و تبادل اجتماعی برعهده دارد.
به همین دلیل تاثیر رسانه ملی در فرهنگ سازی و حفظ ارزش های اسلامی و فرهنگ ایرانی بیشتر اهمیت می یابد.
توجه به نقش رسانه ملی در فرهنگ
هرچند در این میان هر کدام از عناصر جامعه، شامل: مردم، سازمان ها و دستگاه های مختلف فرهنگی، رسانه های مکتوب و مجازی در حفظ ارزش های اسلامی و ارتقای فرهنگ ایرانی اسلامی نقشی خاص دارند ولی با توجه به اینکه رسانه ملی وسیله ای ارتباط جمعی که مخاطبان آن از پایین ترین تا بالاترین سطوح اجتماعی را دربرمی گیرد، نقش و تاثیر آن بیشتر به چشم می آید.
بی شک رسانه ملی در طول سال های اخیر با فراز و نشیب های بسیاری، مانند: افزایش شبکه های ماهواره ای، تنوع و گستردگی این شبکه ها و دغدغه های مالی روبرو بود که نمی توان تاثیر این عوامل بر نوع عملکرد و برنامه سازی شبکه های مختلف صدا و سیما را نادیده گرفت.
و شاید، مهم ترین هدف رسانه ملی در مقابله با افزایش شبکه های ماهواره ای و تنوع و گستردگی آنها، افزایش شبکه های استانی و ملی باشد.
در عین حال می توان افزایش شبکه های مختلف استانی و ملی را مبتنی بر چند محور نیز تشریح کرد: راه اندازی این شبکه ها با هدف جلوگیری از اقبال عمومی به شبکه های ماهواره ای، ارتقای رسانه ملی و حفظ عزت و ارزشمندی در جامعه و دست یابی به گزارش عملکرد مناسب در طول خدمت ۱۰ ساله عزت الله ضرغامی.
رویکرد مثبت به افزایش شبکه ها در رسانه ملی
برای تهیه گزارش ابتدا به سراغ مردم رفتیم و از نظرات آنها پیرامون برنامه های صدا و سیما، عملکرد رسانه ملی و علاقمندی های اقشار مختلف مردم به سریال ها و فیلم های تلویزیونی پرسیدیم.
احمد ایرانی، می گوید: برنامه های شبکه نمایش، آی فیلم و شبکه ۳ را بیشتر می بینم.
وی افزود: افزایش شبکه های مختلف در طول مسئولیت ضرغامی اقدام مناسبی بود.
این مخاطب برنامه های تلویزیونی ابراز داشت: معمولاً برنامه مناظره و مستندهای سیاسی که در روزهای جمعه پخش می شود را می بینم و به نظرم ارتقای تصویر از آنالوگ به دیجیتال بر کیفیت تصویری برنامه های تلویزیون افزود.
نرگس سلیمانی که اغلب فیلم های مورد علاقه اش در شبکه های جدید را دنبال می کند، گفت: سریال مختارنامه را که از شبکه های جدید پخش می شود، خیلی دوست دارم.
وی افزود: بیشتر برنامه های شبکه های جدید تکراری است و کیفیت بالایی ندارد.
توجه به ساخت برنامه های مذهبی
این مخاطب تلویزیونی به کمبود برنامه های مذهبی و دینی در صدا و سیما اشاره کرد و افزود: به نظرم برنامه های مذهبی مانند: سمت خدا مفید و جالب است و توجه به ساخت اینگونه برنامه ها سبب افزایش آگاهی دینی و مذهبی جوانان می شود.
ابراهیم فلاح با بیان اینکه بیشتر شبکه سوم سیما را به دلیل مسابقات ورزشی نگاه می کنم، ابراز داشت: خانواده ام برنامه های شبکه های جدید تلویزیونی را کم می بینند.
تنوع و تبلیغات پایین سریال های تلویزیونی ایرانی
این مخاطب تلویزیونی افزود: سطح برنامه های تلویزیونی از نظر تنوع و گستردگی قابل مقایسه با شبکه های ماهواره ای نیست و تبلیغات سریال های تلویزیونی جدید کم است.
فلاح، عملکرد رئیس رسانه ملی را در طول مسئولیتش متوسط ارزیابی کرد.
وی به سریال های طنز سال های گذشته مهران مدیری اشاره کرد و ابراز داشت: این سریال ها بسیار جالب و آموزنده بود و به همراه خانواده همه قسمت ها را می دیدیم.
این مخاطب اذعان داشت: فرزندانم بسیار به فیلم های هیجانی و پلیسی ساخته “فخیم زاده”، علاقه‌مند بودند و حتی تکرار آن را هم می دیدند اما الان کم شده و تولیدات خارجی فضای رسانه ملی را پر کرده است.
توجه به سلایق جوانان به عنوان مخاطبان اصلی رسانه
سیدحسن حسینی یک دانشجو است، وی می گوید: لازم است رسانه ملی در ساخت و تهیه فیلم ها و برنامه های تلویزیونی به سلایق و نیازمندی های جوانان توجه جدی داشته باشد.
وی ابراز داشت: معمولاً فیلم ها و برنامه های طنز را بیشترمی بینم و به نظرم صدا و سیما در ساخت اینگونه برنامه ها در سال های اخیر ضعف داشته است.
یک نوجوان ۱۰ ساله که در حال بازی با تبلت بود، گفت: برنامه فیتیله را در روزهای تعطیل می بینم.
احمد محمدی افزود: بیشتر اوقات فراغتم صرف کلاس های آموزشی و ورزشی می شود و مابقی را به بازی و سرگرمی می پردازم.
وی با بیان اینکه در روزهای تعطیل برخی از سریال های برنامه کودک را می بینم، ابراز داشت: معمولاً بیشتر آنها را قبلاً دیده ام، به همین دلیل زیاد برایم جذابیت ندارد.
دریافت پیام های تصویری اثرگذار از سوی جوانان
یک کارشناس روان شناسی اجتماعی نیز به نیازمندی های جوانان به عنوان مخاطبان اصلی رسانه ملی اشاره کرد.
ستاره احمدی افزود: جوانان امروز نیازمند برنامه های فرهنگی، اجتماعی و آموزشی متناسب با اموری مانند: تحصیلات، ازدواج، دغدغه معیشتی و تربیت فرزندان هستند.
احمدی بیان داشت: رساندن پیام ها و فرمانی که از طریق تصاویر به ذهن انسان می رسد، به نوعی دارای اثرگذاری بیشتر و کامل تر است.
وی با بیان اینکه معمولاً رسانه ملی در رساندن پیام های تصویری بیشترین نقش را برعهده دارد، ابراز داشت: با توجه به این موضوع نقش رسانه ملی در مقایسه با رسانه های مکتوب و شنیداری در ترویج اصول آموزشی و فرهنگی به جامعه امروز بیشتر اهمیت می یابد.
کیفیت برنامه های تلویزیونی، عنصری فراموش شده
این مخاطب برنامه های تلویزیونی با بیان اینکه افزایش شبکه های مختلف در رسانه ملی اقدام مفید و مثبتی به حساب می آید، تصریح کرد: ولی توجه به افزایش کیفیت برنامه های شبکه های تلویزیونی به عنوان عنصری فراموش شده در رسانه ملی تلقی می شود.
احمدی، ساخت برنامه های مختلف اجتماعی مانند: خانواده، آشپزی و مشاغل خانگی در رسانه ملی را مناسب ارزیابی کرد.
وی ادامه داد: آموزش تهیه یک غذای ساده در شبکه تلویزیونی، خانواده را تشویق به زندگی ساده می کند ولی وجود دستگاه ها و مایکروفرهای گرانقیمت که آقا یا خانم آشپز تلویزیونی در هنگام پختن غذا از آن استفاده می کند، به نوعی تجمل گرایی و مصرف گرایی را در جامعه ترویح می کند.
کم توجهی رسانه ملی به تهیه برنامه های اجتماعی
این کارشناس روان شناسی اجتماعی با بیان اینکه رسانه ملی در ساخت برنامه های مستندی مانند: شوک، اعتیاد، طلاق و … موفق بود، افزود: متاسفانه کم توجهی رسانه ملی در تداوم اینگونه برنامه ها و تنوع و ساخت بیشتر آنها در شبکه های مختلف، نوعی ضعف محسوب می شود.
وی افزود: با توجه به شغلم، در طول روز با جوانان بسیاری روبرو می شوم که در صحبت های گروهی و دوستانه خود درباره فیلم ها و سریال های ساخت خارج از کشور “ماهواره ای”، صحبت می کنند.
این کارشناس روان شناسی اجتماعی با بیان اینکه تنوع و گستردگی سریال های ماهواره جوانان را به خود جذب کرده است، تصریح کرد: متاسفانه در اینگونه سریال ها اصول و روابط خانوادگی بی پایه و اساس که فاقد هیچ تعهد و منش اخلاقی است، ترویج می شود.
احمدی تصریح کرد: متاسفانه رسانه ملی علی‌رغم پیشرفت در افزایش شبکه های مختلف، نتوانسته است از روی آوری جوانان به شبکه های ماهواره ای جلوگیری کند.
انتظاراتی هم سطح هزینه های دریافت شده از رسانه ملی
وی با اشاره به اینکه دغدغه های مالی رسانه ملی را می توان دلیلی منطقی برای کیفیت پایین برنامه های آن دانست، خاطرنشان کرد: با توجه به افزایش تبلیغات رسانه ملی درسال های اخیر که برای هر دقیقه، میلیون ها تومان هزینه دریافت می شود، انتظار بیشتری از صدا و سیما وجود دارد.
احمدی اظهار داشت: برخی از برنامه های صدا و سیما بدون هیچ تحقیق و هدف آموزشی یا تاکید بر ساختار اخلاقی جامعه تهیه می شوند.
وی تصریح کرد: تنها پس از پخش سریال و اثرگذاری خوب یا بد آن درجامعه، تازه به سراغ نقد آن می روند، در حالی که پیش از ساخت یک فیلم نیز باید تا حدودی نسبت به خواسته ها و نظرات مخاطبان احترام گذاشت.
یک کارشناس هنری نیز با بیان اینکه ضرورت افزایش شبکه های تلویزیونی از دهه ۵۰ الی ۶۰ بیشتر احساس شد، گفت: در زمان مسئولیت عزت الله ضرغامی این اقدام عملی شد که به نوعی مطلوب است.
هومن حکیمی ابراز داشت: با توجه به اینکه کیفیت برنامه های شبکه های مختلف در یک سطح نیست، بنابراین افزایش تعداد شبکه ها، تمرکز مخاطبین را کم می کند.
توجه به مخاطبان عام و خاص در تلویزیون و سینما
وی با بیان اینکه برنامه های ورزشی شبکه ۳ سیما یا مستند شبکه چهار جالب هستند، گفت: با توجه به جذابیت و تنوعی که دارند تا حدودی قابل نقد نیز هستند.
این کارشناس هنری با اشاره به اینکه سینما، مخاطب خاص و تلویزیون مخاطب عام دارد، تصریح کرد: به همین دلیل نمی توانیم با یک نگاه یکسان به نقد برنامه های سینما و تلویزیون بپردازیم.
حکیمی اظهار داشت: با توجه به مخاطبین عام برنامه های تلویزیونی، آنها باید متناسب با سلیقه عمومی تهیه شوندکه تاحدودی کیفیت برنامه را پایین می آورد.
وجود انحصارگرایی در تهیه کنندگی سریال های تلویزیونی
وی با اشاره به اینکه در زمینه تهیه کنندگی سریال های تلویزیونی کمی انحصارگرایی دیده می شود، افزود: در ابتدای فعایت ضرغامی انحصارگرایی وجود نداشت ولی در سال های اخیر این روند ظاهر شد.
این کارشناس هنری بیان داشت: با نگاهی به سریال های مختلف تلویزیونی تنها چند تهیه کننده مطرح را می بینیم که به صورت متناوب مسئولیت ساخت سریال ها را بر عهده می گیرند.
حکیمی خاطرنشان کرد: زمانی که سریال ها و برنامه ها تنها به وسیله چند نفر تهیه شود، معمولا از تنوع آن نیز کاسته می شود.
وی تصریح کرد: کاهش تنوع سریال ها نیز سبب عدم توجه مخاطبان و علاقه‌مندی عامه مردم به برنامه های تولیدی خواهدشد.
کمبود برنامه های فرهنگی و سریال های ارزشی
این مخاطب برنامه های سینمایی و تلویزیونی با اشاره به تاکید رهبر فرزانه بر ساخت برنامه های فرهنگی و نامگذاری شعار امسال به همین موضوع، افزود: متاسفانه در سال جاری کمبود برنامه های فرهنگی و سریال های ارزشی به خوبی مشاهده می شود.
این کارشناس هنری بیان داشت: در سال جاری نیز مانند سال های گذشته چند سریال مناسبتی تهیه و پخش شد و هیچ رویداد خاص یا تغییر و تحولی در برنامه ها شاهد نبودیم.
حکیمی با بیان اینکه ساخت فیلم های مناسبتی در ماه رمضان هر سال با تاخیر شروع می شود، اظهار داشت: علی‌رغم انتقادات و نظرات مردمی و اساتید پیرامون نحوه ساخت و تولید سریال های پرمخاطب، باز هم روند سابق در تولید فیلم های آبکی در هر سال تکرار می شود.
تاسیس شبکه های خصوصی، راهکاری برای ارتقای رسانه ملی
وی به تاسیس چند شبکه خصوصی در راستای شئونات و ارزش های اسلامی ایران اشاره کرد.
این کارشناس هنری تصریح کرد: با تهیه و پخش سریال های قوی و مناسب از سوی شبکه های خصوصی، زمینه رقابت و پیشرفت برای رسانه ملی نیز به وجود می آید.
یک دکترای علوم سیاسی نیز، عملکرد عزت الله ضرغامی “رئیس رسانه ملی” در طول سال های اخیر را با توجه به کمبود امکانات خوب ارزیابی می کند.
مرتضی علویان گفت: ولی با توجه به حاکمیت دیپلماسی رسانه در دنیا، نیاز به تلاش بیشتری برای ارتقای صداوسیما احساس می شود.
ترویج مصرف گرایی و افزایش تبلیغات در رسانه ملی
علویان افزود: صداوسیما کمبود مالی خود را با پخش تبلیغات جبران می کند که امری طبیعی است ولی ترویج مصرف گرایی و ازدیاد برنامه های تبلیغاتی رویداد خوشی نیست.
این مخاطب برنامه های صداوسیما با اشاره به جریان ارزشی مبتنی بر رهبری در نظام جمهوری اسلامی ایران، گفت: با توجه به تاریخ ۲۵۰۰ ساله ایران، تولید و پخش برنامه و سریال های فاخر (مبتنی براسلام ناب) که بتواند در برابر سریال های هالیوودی مخاطب جذب کند، بسیار دارای اهمیت است.
این استاد دانشگاه گفت: ساخت سریال های ارزشی مانند: یوسف پیامبر(ص)، مسلم بن عقیل در صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران اقدامی مناسب بود ولی ما باید تمامی ابعاد زندگی پیامبران و امامان معصوم را به تصویر بکشیم.
وی بر ساخت متناوب سریال های ارزشی و دینی تاکید کرد.
افزایش سرعت در پیشرفت رسانه ملی
این مخاطب برنامه های رسانه ملی با بیان اینکه توجه به هجمه فرهنگی دشمن امری بدیهی است، تصریح کرد: با توجه به این موضوع اقدام رسانه ملی در زمینه ساخت و تهیه برنامه ها و پیشرفت کند و لنگان است که باید تسریع شود.
وی با بیان اینکه در طول سال های فعالیتم در دانشگاه باسلایق و خواسته های نسل جوان امروز آشنایی دارم، افزود: با توجه به اینکه حافظه جوانان بیشتر تصویری است، بنابراین استنادها در برنامه های تصویری بسیار خوب نیازهای آنان را پاسخ می دهد.
علویان اضاف کرد: صدا و سیما با استنادهای تصویری به جریان سازی فکری جوانان یاری می رساند.
وی خاطرنشان کرد: لازم است که صدا و سیما درجهان اسلام از ابزارها و تکنیک های پیشرفته برای پیشرفت و ارتقای فکری جوانان استفاده کند.
به گزارش بلاغ، رسانه ملی نیز مانند تمامی نهادهای فرهنگی و اجتماعی دارای موفقیت هایی مانند: تولید سریال یوسف پیامبر(ص) تا ضعف ها و کمبودهایی، مانند: تاثیرپذیری برنامه ها از سیاست مورد طبع مدیریت آن و عدم پرداخت حق پخش مسابقات ورزشی به شبکه های خارجی است که پرداختن به آنها از حوصله خوانندگان خارج است.
هر چند توجه به وجود تحریم ها و کمبود مالی نیز دلایل قانع کننده ای برای این کاستی ها به شمار می آید ولی با توجه به عمومی و همگانی بودن تاثیر برنامه های صداوسیما بر اقشار مختلف مردم و با نظرخواهی کوتاهی از آنها متوجه می شویم که از مدیریت رسانه ملی انتظار فعالیت و اقدامات بیشتری وجود دارد، امید است در آینده نزدیک شاهد رفع کاستی ها و تقویت نقاط قوت صداوسیما باشیم.
گزارش از ندا کلایی
