که روزه عبادتی ذووجهین است یعنی از وجوه مختلف این عبادت حائز اهمیت و دارای آثار است. روزه داری از جنبه عبادی، اخلاق عملی، روحی و روانی، اقتصادی و اجتماعی و غیره دارای فواید و برکات و آثار بسیاری است.
در آیه ۱۸۴ سوره مبارکه بقره می خوانیم:
«أَیَّامًا مَّعْدُودَاتٍ فَمَن کَانَ مِنکُم مَّرِیضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّهٌ مِّنْ أَیَّامٍ أُخَرَ وَعَلَى الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَهٌ طَعَامُ مِسْکِینٍ فَمَن تَطَوَّعَ خَیْرًا فَهُوَ خَیْرٌ لَّهُ وَأَن تَصُومُواْ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ.»
«در روزهایى چند پس هر که از شما مریض یا در سفر باشد تعدادى (به مقدار آنچه فوت شده) از روزهاى دیگر (را روزه بدارد، و بر کسانى که روزه طاقتفرسا باشد (مانند پیران و خردسالان و بیماران مزمن افطار جایز است و) دادن طعام به یک فقیر (یک مد به ازاء هر روز) کفاره و بدل آن است، و هر که بر خیر بیفزاید (و دو مد بدهد) براى او بهتر است، و روزه گرفتن (هر چند توانفرسا باشد) بهتر است، اگر بدانید.»
چند نکته کوتاه:
* در این آیه بعد براى اینکه باز از سنگینى روزه کاسته شود می فرماید: «چند روز معدودى را باید روزه بدارید» چنان نیست که مجبور باشید تمام سال یا قسمت زیادی از آن را روزه بگیرید بلکه روزه تنها بخش کوچکى از آن را اشغال مى کند. ضمن اینکه در همین روزهای محدود و اندک نیز اگر دچار مشکلاتی از قیبل بیماری، کهولت سن یا سفر باشید بر شما آسان گرفته شده است. در حقیقت این آیه راه عذرتراشی را بر بهانه گیران بسته است!
** روایت بسیار زیبایی از امام صادق علیه السلام نقل شده که: «ما ضَعُفَ بدنٌ عمّا قَوِیَت علیه النِیَّه؛ هیچ بدنی نسبت به آنچه اراده بر انجام آن قوی باشد ناتوان نیست.» (من لایحضره الفقیه، ج ۴، ح ۵۸۵۹؛ وسائل الشیعه، ج ۱)
مصداق بارز این روایت در روزه روزهای بلند و گرم تابستان مشهود است. برخی در زمستان که می خواهند روزه بگیرند می گویند ای وای! کی می تونه ۸ ساعت روزه بگیره! آن شخص وقتی روز ۱۰ ساعت می شود همان جمله را تکرار می کند و باز به راحتی قادر است این واجب را بجا بیاورد. او در تابستان هم گلایه می کند ولی باز قادر است حتی ۱۷ ساعت در گرما روزه داری کند. پس این نشان می دهد بدن انسان قدرتش خیلی بیش از اینهاست و این اراده و قدرت ذهنی ماست که کم می آورد وگرنه خداوند به این بدن قدرت انجام کارهای شگفت انگیزی داده است.
امام جعفر صادق علیه‌السّلام روایت کرده است که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم فرمودند: هیچ روزه داری در میان گروهی که مشغول خوردن غذا هستند، حاضر نمیشود مگر آنکه اعضای بدن او به تسبیح مشغول شوند و فرشتگان بر او درود و صلوات فرستند، و درود و صلوات فرشتگان، طلب آمرزش از برای اوست
از طرف دیگر نباید فراموش کنیم که خداوند این قدرت را به بدن ما داده است تا سخت ترین مشکلات را تحمل نماییم نه اینکه به سادگی در برابر اولین سد محکم جا بزنیم! یکی از مهمترین عرصه های امتحان این قدرت الهی که در درون ما به ودیعه نهاده شده در هنگامه مشکلات اقتصادی و مالی است. غالب افرادی که مرتکب گناه می شوند بهانه شان تنگدستی و سختی زندگی و نداری و از این قبیل است حال آنکه خداوند ما را قوی آفریده و دوست دارد ثمره این قدرت را در مقابله با مشکلات در وجود ما ببیند.
مرحوم شیخ محمدحسین زاهد (ره) نقل می کند: یکی از اولیاء خدا، شب که به خانه اش رفت، به همسرش گفت که روغن در چراغ بریزد و چراغ را روشن کند همسرش گفت در خانه روغن نداریم. سپس گفت لااقل غذایی بیاور تا بخوریم. همسرش گفت هیچ غذایی هم برای خوردن در خانه نداریم! می گویند آن شب از خوشترین شبهای عمر آن ولیّ خدا بود و تا صبح شکر خدا را می کرد که خدایا مگر من چه کرده بودم که در یک شب این دو نعمت بزرگ را به من عطا نمودی! مرحوم مجتهدی تهرانی (ره) که این نکته را از شیخ نقل می نمود می گفت: خود مرحوم شیخ نیز همین طور بودند و وقتی با ایشان احوالپرسی می کردی آنچنان سرشان را تکان می دادند و می فرمودند: الحمدالله الحمدالله، که گویا تمام عالم از برای ایشان است و هرگز اظهار فقر و نداری نمی کردند.
ثواب روزه داری در جمع روزه خواران
امام جعفر صادق علیه‌السّلام روایت کرده است که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم فرمودند: «مَا مِنْ صَائِمٍ یَحْضُرُ قَوْماً یَطْعَمُونَ إِلَّا سَبَّحَتْ أَعْضَاۆُهُ وَ کَانَتْ صَلَاهُ الْمَلَائِکَهِ عَلَیْهِ وَ کَانَتْ صَلَاتُهُ اسْتِغْفَارا »هیچ روزه داری در میان گروهی که مشغول خوردن غذا هستند، حاضر نمیشود مگر آنکه اعضای بدن او به تسبیح مشغول شوند و فرشتگان بر او درود و صلوات فرستند، و درود و صلوات فرشتگان، طلب آمرزش از برای اوست.«ثواب‌الأعمال و عقاب‌الأعمال،ص۱۱۵»
قدر روزهای آخر ماه رمضان را بدانیم
امام مجتبی علیه السلام در روزهای پایانی ماه مبارک رمضان از کنار جماعتی که مشغول خنده و شوخی بودند عبور کردند. حضرت با ناراحتی به آنها فرمود: « خدا ماه رمضان را میدان مسابقه بندگان قرار داده است. دسته ای گوی سبقت می ربایند و پیروز می شوند و تعدادی هم از دیگران عقب می مانند و سرافکنده می شوند. عجیب است در روزی که پیشی گیرندگان پیروز شده اند و عقب ماندگان زیانکار گردیده اند، جمعی به شوخی و خنده مشغولند. به خدا سوگند اگر پرده در افتد، امروز نیکوکار، مشغول پاداش خود و عقب افتاده، گرفتار بدیهای خود است و برای احدی فرصتی جهت شوخی و لهو و لعب باقی نمی ماند.» (شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، انتشارات اسلامیه، بی تا، ج۲، ص۱۷۴ )
