به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی«بلاغ»، با فرارسیدن بهار و آغاز فعالیت دوباره آفات کشاورزی، یکی از تهدیدهای جدی پیش روی باغ‌های مرکبات در مازندران، طغیان مگس میوه مدیترانه‌ای است؛ آفتی خسارت‌زا و مهاجم که در سال‌های اخیر، آسیب‌های قابل توجهی به تولیدات باغی وارد کرده و مبارزه با آن نیازمند اقدام به‌موقع، هماهنگ و علمی است.
یکی از عوامل اصلی که موجب تقویت جمعیت این آفت در فصل بهار می‌شود، باقی‌ماندن میوه‌های فاسد یا برداشت‌نشده به‌ویژه نارنج بر روی درختان یا افتاده در کف باغ‌ها است. این میوه‌ها که عمدتاً تا پایان زمستان بر درخت باقی می‌مانند، به محل مناسبی برای تخم‌ریزی و تکثیر مگس میوه مدیترانه‌ای تبدیل می‌شوند و در عمل، به کانون‌های بالقوه آلودگی بدل می‌گردند.
چرخه زندگی مگس میوه مدیترانه‌ای و نقش میوه‌های باقیمانده
مگس میوه مدیترانه‌ای یکی از آفات قرنطینه‌ای و بسیار پرخطر محسوب می‌شود که طیف گسترده‌ای از میوه‌ها به‌ویژه مرکبات، هلو، شلیل، گلابی، انجیر و حتی خرمالو را مورد حمله قرار می‌دهد. این آفت با تخم‌گذاری درون میوه، موجب پوسیدگی و فساد آن می‌شود و خسارت اقتصادی قابل‌توجهی بر جای می‌گذارد.
در مناطق شمالی کشور، به‌ویژه در استان‌های مازندران و گیلان، نارنج‌های باقیمانده روی درختان پس از پایان فصل برداشت، یکی از مهم‌ترین منابع تغذیه‌ای و تخم‌ریزی برای این آفت در فصل بهار هستند. تخم‌ریزی مگس‌ها در نارنج‌های رسیده یا نیمه‌رسیده که در زمستان چیده نشده‌اند، منجر به افزایش جمعیت لاروها در آغاز فصل رشد شده و کنترل آفت را دشوارتر می‌سازد.
خطر برای محصولات تابستانی و پاییزی
با آغاز تخم‌ریزی در بهار، نسل اول مگس‌ها به سرعت تکثیر یافته و جمعیت آن‌ها به‌صورت تصاعدی در فصل تابستان افزایش می‌یابد. این وضعیت، تهدیدی جدی برای میوه‌هایی مانند هلو، شلیل و انجیر در تابستان، و مرکبات در پاییز و زمستان محسوب می‌شود. تراکم بالای آفت در اردیبهشت و خرداد، یکی از نشانه‌های غفلت از مدیریت مبدأ آلودگی در ماه‌های پایانی زمستان و اوایل بهار است.
یکی از میزبان‌های مهم مگس میوه مدیترانه‌ای در فصل بهار، میوه‌های نارنج باقیمانده روی درختان از سال قبل است و این میوه‌ها به‌عنوان پل ارتباطی میزبانی، سبب جلب مگس میوه و آلودگی در باغ، خانه سرا، فضای سبز شهری و روستایی می‌شود و طبق گزارشات در اماکنی که میوه‌های نارنج قبل از بهار برداشت نشدند، آلودگی بالا بوده و خطر بروز خسارت در باغات سیاه‌ریشه به ویژه ارقام هسته‌دار به دنبال خواهد داشت.
یکی از اقدامات مهم در روند کنترل آفت مگس میوه مدیترانه‌ای، برداشت به موقع، حذف و دور کردن میزبان از دسترس آفت است و با توجه به اهمیت موضوع برداشت سریع کلیه میوه‌های باقیمانده روی درختان موجود در باغات، خانه‌سراها، فضای سبز شهری و روستایی، مجتمع‌های تفریحی ساحلی و … توصیه و تاکید می‌شود.
پیامدهای اقتصادی و محیط‌زیستی آفت
محمدعلی درخشان کارشناس حوزه کشاورزی در گفتگو با خبرنگار ما با اشاره به اینکه افزایش جمعیت این آفت در بهار، خسارات قابل‌توجهی را در فصل تابستان و پاییز به بار می‌آورد، گفت: این خسارات نه تنها شامل کاهش عملکرد و کیفیت میوه‌هاست، بلکه باغدار را مجبور به استفاده گسترده از سموم شیمیایی می‌کند؛ که هم هزینه‌های تولید را بالا می‌برد و هم سلامت مصرف‌کننده و محیط‌زیست را تهدید می‌کند.
وی بیان کرد: در سال‌های گذشته، مزارع هلو و شلیل در ساری، قائم‌شهر و بابل با کاهش عملکرد تا ۵۰ درصد مواجه شدند که کارشناسان علت اصلی آن را عدم کنترل اولیه در بهار و عدم جمع‌آوری میوه‌های زمستانی دانسته‌اند.
درخشان تصریح کرد: استفاده بیش از اندازه از سموم فسفره و پایروتیروئیدی برای مبارزه با این آفت، در مواردی منجر به برگشت محصولات از بازارهای صادراتی شده است.
چرا نارنج‌های حاشیه‌ای اهمیت دارد؟
این کارشناس حوزه کشاورزی گفت: در بسیاری از نقاط شهری و روستایی مازندران، درختان نارنج به‌عنوان پوشش فضای سبز یا حاشیه دیوارها و باغچه‌ها کاشته شده‌اند. این درختان که معمولاً مالک مشخصی ندارند یا برداشت اقتصادی از آن‌ها صورت نمی‌گیرد، در تشدید آلودگی منطقه‌ای نقش پررنگی دارند.
وی خاطرنشان کرد: بر اساس بررسی‌های سازمان حفظ نباتات، درختان رهاشده شهری در مناطقی مانند بابل، نور، ساری، بابلسر و آمل، به‌صورت جدی در افزایش کانون‌های آلودگی نقش دارند و نیازمند دخالت شهرداری‌ها، دهیاری‌ها و نهادهای محلی هستند.
با توجه به مکاتبات متعدد جهاد کشاورزی مازندران با فرمانداری‌ها، شهرداری‌ها، بخشداری‌ها و مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان‌ها جهت برداشت میوه‌های باقیمانده روی درختان نارنج، نتایج بازدیدهای میدانی اخیر نشان می‌دهد متاسفانه در اغلب معابر شهری و روستایی، خانه‌سراها، ویلاسراها، شهرک‌های ساحلی و … تاکنون نسبت به برداشت کامل این میوه‌ها اقدام نکردند.
به منظور کاهش جمعیت زمستان‌گذران آفت مگس میوه مدیترانه‌ای و مدیریت مطلوب آفت در سال‌جاری و پیشگیری از شکل‌گیری کانون‌های اولیه آلودگی و برداشت میوه‌های نارنج، باید اقدامات عاجلی صورت گیرد.
باوجود نامه‌نگاری‌های متعدد با مسئولان شهری و هشدارهای صادر شده که نارنج های باقی مانده در روی درختان را جمع آوری شود توجه ای نشد به‌ویژه شهرداری‌ها که نتیجه آن تهدید بزرگ میوه‌های فصل تابستان خواهد بود.
تسریع در برداشت کلیه میوه‌های باقیمانده مرکبات به ویژه در حاشیه جاده‌ها و محوطه شهری و شهرک‌ها و جمع‌آوری و دفن کلیه میوه‌های ریخته شده پای درختان در عمق ۵۰ سانتیمتری خاک از اقداماتی است که باید هرچه سریع‌تر انجام شود.
تهدید مگس میوه مدیترانه‌ای جدی است
میوه‌های نارنج باقیمانده روی درختان، کانون اصلی آلودگی مگس میوه مدیترانه‌ای هستند و
با توجه به گزارش‌های میدانی، باغات، فضای سبز شهری و روستایی و حتی مناطق ساحلی در معرض خطر شدید خسارت این آفت قرار دارند. برداشت فوری و معدوم‌سازی این میوه‌ها، تنها راه جلوگیری از فاجعه کشاورزی است.
بر اساس بررسی‌های کارشناسی، میوه‌های نارنج باقیمانده روی درختان از سال گذشته، مهم‌ترین میزبان مگس میوه مدیترانه‌ای در فصل بهار هستند و به‌عنوان پل ارتباطی، موجب جذب و تکثیر این آفت خطرناک در باغات، فضای سبز شهری و روستایی، ویلاها و مجتمع‌های ساحلی می‌شوند.
در مناطقی که میوه‌های نارنج به‌موقع برداشت نشدند، آلودگی به مگس میوه به‌طور چشمگیری افزایش یافته و باغات هسته‌دار به‌ویژه سیاه‌ریشه در معرض خسارت سنگین قرار دارند.
راه حل فوری برداشت سریع تمام میوه‌های باقیمانده نارنج در باغات، معابر شهری، روستایی و مناطق ساحلی و جمع‌آوری و دفن میوه‌های ریخته‌شده زیر درختان در عمق ۵۰ سانتیمتری خاک برای قطع چرخه زندگی آفت است.
هشدار به مسئولان
با وجود تاکیدات مکرر به فرمانداری‌ها، شهرداری‌ها و جهاد کشاورزی، متأسفانه بسیاری از مناطق هنوز اقدام مؤثری انجام نداده‌اند! این کوتاهی می‌تواند به فاجعه کشاورزی و اقتصادی منجر شود و از تمام دستگاه‌های اجرایی و فرمانداران سراسر استان می‌خواهیم در برداشت میوه‌های مرکبات باقیمانده به‌ویژه در حاشیه جاده‌ها و فضای سبز و جمع‌آوری و دفن بهداشتی میوه‌های آلوده برای جلوگیری از گسترش آفت تسریع کنند چرا که فرصت محدود است! هر روز تأخیر، خطر طغیان مگس میوه را افزایش می‌دهد.
نارنج‌های جامانده، بلای جان مرکبات می‌شوند؟
عدم جمع‌آوری میوه‌های نارنج باقیمانده از سال قبل، کانون خطرناکی برای طغیان مگس میوه مدیترانه‌ای ایجاد کرده است و کارشناسان هشدار می‌دهند در صورت بی‌توجهی، باغات مرکبات مازندران به ویژه ارقام هسته‌دار، با خسارات جبران‌ناپذیری روبرو خواهند شد.
هادی باقری، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی مازندران در گفتگو با خبرنگار ما با ابراز نگرانی از افزایش جمعیت آفت مگس میوه مدیترانه‌ای، تأکید کرد: میوه‌های نارنج باقیمانده روی درختان از سال گذشته، مهم‌ترین پل ارتباطی برای گسترش این آفت خطرناک هستند.
وی افزود: بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد در بسیاری از معابر شهری و روستایی، ویلاها، شهرک‌های ساحلی و فضای سبز، میوه‌های نارنج هنوز برداشت نشده‌اند و این بی‌توجهی، خطر آلودگی گسترده باغات سیاه‌ریشه را در پی دارد.
باقری هشدار داد: در صورت عدم همکاری دستگاه‌های اجرایی و دهیاری‌ها، خسارت این آفت در تابستان امسال فاجعه بار خواهد بود.
اقدامات پیشگیرانه: راهکارهایی ساده اما حیاتی
کارشناسان حفظ نباتات و مدیریت باغداری تاکید دارند که جمع‌آوری و امحاء میوه‌های باقیمانده از جمله نارنج‌های روی درخت و کف باغ، یکی از مؤثرترین روش‌های پیشگیری از طغیان مگس میوه مدیترانه‌ای است. این اقدام ساده، در صورت اجرای سراسری و همگانی، می‌تواند تأثیر بسزایی در کنترل این آفت و کاهش مصرف سموم شیمیایی داشته باشد.
همچنین آموزش و اطلاع‌رسانی به باغداران، دهیاری‌ها و شوراهای روستایی نقش کلیدی در اجرای مؤثر این اقدامات دارد. هم‌افزایی میان دستگاه‌های متولی کشاورزی، محیط‌زیست و منابع طبیعی نیز در پیشگیری از تبعات زیست‌محیطی این آفت اهمیت دارد.
با توجه به اقلیم مرطوب و مساعد شمال کشور برای رشد آفات، هرگونه سهل‌انگاری در حذف میوه‌های آلوده و باقیمانده می‌تواند به طغیان ناگهانی مگس میوه مدیترانه‌ای منجر شود. مدیریت به‌موقع باغ‌ها در روزهای ابتدایی بهار، پیش‌نیاز حفاظت از سلامت باغات و تولید پایدار محصولات باغی در مازندران است.
گزارش – یاسر معافی
