به گزارش رامسرنوین به نقل از بلاغ، ایران به عنوان دومین دارنده منابع گازی دنیا ظرفیت بالایی برای تولید گاز و حتی نقش‌آفرینی در بازار گازی منطقه را دارا است، اما در سال‌های گذشته با توجه به روند افسارگسیخته مصرف در داخل کشور، حتی تکمیل همه فازهای پارس جنوبی نیز نتوانسته است پاسخگوی تقاضا باشد، به‌طوری که هم‌اکنون تراز گازی منفی شده و مجموع تقاضا از عرضه گاز پیشی‌گرفته است.
جواد اوجی وزیر نفت درباره موضوع کمبود گاز در چهار ماه پایانی سرد سال می‌گوید: «در سال گذشته حدود ۱۶۰ میلیون متر مکعب در بعضی از روزهای فصل سرد به خصوص در استان‌های شمال و شمال شرق کشور کسری گاز داشتیم، امسال پیش‌بینی می‌کنیم که با روند رشد مصرف در کشور که بین ۸ تا ۱۰ درصد است، در فصل سرد تا ۲۰۰ میلیون متر مکعب در روز کسری گاز داشته باشیم».
طبق آمار در ۴ ماه سرد سال ۱۴۰۰، بیش از ۷۰ درصد از تولید گاز کشور در بخش خانگی و تجاری مصرف می‌شود. تشدید مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری موجب شده است که صنایع عمده مانند سیمان و فولاد، پتروشیمی‌ها و نیروگاه‌ها با کمبود سوخت مواجه شوند و این موضوع عدم‌النفع بیش از ۲۰ میلیارد دلاری برای کشور در پی داشته است.
تصویر ۱- میزان مصرف گاز در ۴ ماه سرد سال ۱۴۰۰
*چرا شناسایی استان‌های پرمصرف و بدمصرف گاز خانگی اهمیت دارد؟
در گزارش‌های قبلی پرونده «بحران گاز» اشاره شد که ناظر به مسئله هدررفت گاز در بخش خانگی چهار راهکار کلی وجود دارد:
- اصلاح تعرفه‌گذاری گاز خانگی
کنترل مصرف در ادارات دولتی
اجرای پروژه‌های بهینه‌سازی مصرف
همراهی مردم برای مصرف بهینه گاز
سه راهکار اول در حوزه وظایف دولت و راهکار چهارم در حوزه وظایف مردم است. طبیعی است تا زمانی که دولت وظایف خود را به خوبی انجام ندهد، مردم نیز برای مصرف بهینه گاز در بخش خانگی همراهی نخواهند کرد.
درباره راهکار نخست، تاکنون دو پیشنهاد در لایه سیاست‌گذاری ارائه شده است:
- اصلاح قیمت تعرفه گاز در پله‌های پایانی مصرف که عمدتا دهک‌های بالای جامعه را شامل می‌شوند.
نصب کنتور هوشمند برای مشترکان پرمصرف ذیل بند (ی) تبصره ۸ لایحه بودجه ۱۴۰۱ و قطع گاز این مشترکان در اوج مصرف گاز در کشور
دولت می‌تواند اولویت اجرای این پیشنهادات را بر مبنای میزان مصرف گاز خانگی در هر استان تنظیم کند، به طور مثال با شناسایی استان‌های پرمصرف گاز در بخش خانگی، نظام تشویقی-تنبیهی شدیدتری برای آنها در نظر گرفته یا اجرای طرح نصب کنتور هوشمند را از آنها آغاز کند.
همچنین در کنترل مصرف در ادارات دولتی، در اجرای طرح‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی در موتورخانه‌ها و بخاری‌ها (در آینده خواهیم پرداخت) و فرهنگ‌سازی مردم برای مصرف بهینه گاز خانگی نیز در اولویت قرار گرفتن و تمرکز بر استان‌های پرمصرف ضروری است.
* معرفی ۱۰ استان پرمصرف گاز خانگی در سال ۹۹
جدول شماره یک، ۱۰ استان‌های پرمصرف گاز در بخش خانگی در سال ۹۹ را به نشان می‌دهد. نحوه رتبه‌بندی استانها بر مبنای میزان مصرف در ۵ ماه سرد سال ۹۹ انجام شده است.
با توجه به حجم بالای گاز مصرفی در بخش خانگی در ۱۰ استان مذکور به نظر می‌رسد اولویت اجرای پروژه‌های بهینه‌سازی و نصب کنتور هوشمند ابتدا در این استانها قرار گیرد.
جدول ۱- پرمصرف ترین استانها در بخش خانگی در سال ۹۹
کل مصرف در سال= ۶۱۶۶۷- مصرف در ۵ ماه سرد سال= ۴۱۶۰۸
*تهران و آذربایجان غربی پرمصرف‌ترین و بدمصرف‌ترین استان‌های کشور
البته بیشتر بودن حجم مصرف گاز در هر استان هر چند به معنای پرمصرف بودن است اما به معنای بدمصرف بودن نیست زیرا در شهری مثل تهران (پرمصرف‌ترین استان) تعداد واحدهای تحت پوشش شبکه گازرسانی نیز بیشتر است در نتیجه در این حوزه باید شاخص سرانه مصرف را مدنظر قرار داد.
طبق این شاخص در بین ۱۰ استان پرمصرف در کشور، آذربایجان غربی تنها استانی است که شاخص مصرف گاز خانگی به ازای هر واحد تحت پوشش از ۲۰۰۰ متر مکعب عبور کرده است و به نوعی می‌توان این استان را به عنوان بدمصرف‌ترین استان کشور معرفی کرد.
*لزوم اجرای عدالت در بهره‌مندی استانها از گاز طبیعی در فصل سرما
به طور کلی شاخص ترکیبی «درصد مصرف» و «سرانه مصرف» به ازای هر واحد، بهترین شاخص برای تعیین نظام تنبیهی و تشویقی در استان‌های مختلف است. به عنوان مثال در صورت بروز سرما در کشور، شرکت ملی گاز می‌تواند اولویت قطعی گاز را به مشترکان پرمصرف استان‌هایی قرار دهد که بالاترین سرانه یا درصد مصرف گاز در کشور را دارند؛ به بیان دیگر ضروری است شیوه توزیع گاز در کشور در فصل سرما به صورت عادلانه تعبیه شود و بدین صورت نباشد که استانها و شهرهای نزدیک به منابع گازی با هر میزان درصد و سرانه مصرف از نعمت گاز برخودار باشند و قطعی گاز صرفا برای استان‌هایی باشد که در آخر شبکه سراسری گاز واقع شده‌اند.
*بهینه‌سازی مصرف تنها راه نجات کشور از بحران گاز
البته سرانه مصرف بالای گاز در بخش خانگی استان‌های مختلف، لزوما بدین معنا نیست که صرفا مردم آن استان در مصرف بی‌رویه گاز اهتمام دارند بلکه مجموعه‌ای از ناکارآمدی‌ها از جانب دولت‌ها به عنوان عامل موثرتر در بروز وضعیت فعلی تراز گازی کشور نقش داشته است.
به بیان دیگر استان‌های پرمصرف و بدمصرف گاز علاوه بر اینکه در نوک پیکان نظام تنبیهی دولت قرار خواهند گرفت باید از جنبه اجرای پروژه‌های بهینه‌سازی انرژی نیز مورد حمایت واقع شوند.
با توجه به کند شدن اجرای طرح‌های توسعه میادین گازی در دولت قبل، فعلا تا چهار سال آینده امکان افزایش تولید گاز در کشور وجود نخواهد داشت و در صورت بی‌توجهی به اجرای پروژه‌های بهینه‌سازی مصرف و تداوم روند جهشی مصرف در بخش خانگی، قطعا حجم آسیب به صنایع و اقتصاد کشور در سال‌های آینده بیشتر خواهد شد.
