به گزارش نیمه پر به نقل از جهان، این روزها بحث های داغی در عرصه سیاسی کشور رایج شده و هر جایی به شیوه های مختلف رفتار و عملکرد سیاستمداران و مردان سیاسی دولت یازدهم و واکنش های همتایان آنها در سایر کشورها به ویژه گروه فعال در ۱+۵ مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد.
صحبت های مختلفی هم در زمینه عدم امکان آرمانگرایی در مناسبات سیاسی مطرح شده و برخی دیپلماسی را حتی در کشوری که انقلاب مردمی اش بر پایه آرمان ها و ارزش های اصیل و متفاوت با اصول شرق و غرب بود را صرفا بر پایه منافع تعریف می کنند.
اینکه تا کنون در عرصه دیپلماسی دولت یازدهم چه اتفاقی رخ داده یا تایید یا رد آنچه که به وقوع پیوسته، هدف این نگارش نیست؛ بلکه می خواهیم بر اساس آنچه به عنوان فضای عمومی دیپلماسی سیاسی در جریان است نیاز فضای علمی را بر اساس برنامه ریزی های در حال اجرا بررسی کنیم.
بر اساس سند چشم انداز ۲۰ ساله ایران باید به عنوان قدرت اول منطقه مطرح و توانایی رقابت بالای علمی را در سطح جهان داشته باشد. و این ره یافتی است که بیش از موعد و حدود سه سال پیش و با قرار گرفتن جمهوری اسلامی در رده ۱۹ تولید علم در جهان به دست آمد و آیا این دستاورد باید نقطه پایانی تلاش علمی کشور باشد؟
واضح است که جواب منفی است و شاهد مثال آن ادامه روند و دست یافتن به رتبه بندی ۱۶ در تولیدات علمی در سال ۲۰۱۳ و کسب جایگاه نخست سرعت تولید علم در جهان است که ۱۱ برابر میانگین بین المللی است.
همه این ها در شرایطی بدست آمده که از آغاز جنگ تحمیلی و به ویژه در سال های اخیر کشور در تحریم کامل علمی بوده است؛ اما با خوداتکایی و حتی بعضا آزمون و خطا تلاش های بسیاری برای بومی سازی علوم روز انجام شده که با وجود شرایط تحریم ها همراه با موفقیت های بسیاری بوده است.
با این روند و برنامه ریزی به عمل آمده و نحوه حرکتی که بر اساس شرایط تحریم و عدم ارتباط با برخی کشورها شکل گرفته و مسیرهای تحقیقات و پژوهش های علمی کشور بر این اساس طراحی شده است، باید توجه داشت که حرکت و رفتارهایی که در جهت کندی این سرعت و پیشرفت انجام گیرد جز از دست دادن داشته ها و شهدایی که در این مسیر جانفشانی کرده اند و عقبگرد و عقب ماندگی حاصل دیگری نخواهد داشت.
جامعه جهانی امروز که های تک و انحصارات علمی- تکنولوژیک در آن حرف اول را می زند میدان اصلی مبازره را فقط در این حوزه های کاربردی می یابد. تحریم های شدید و جنگ های مخابراتی و سایبری سند این مدعا است که بارها علیه زیرساختها، مراکز تحقیقاتی و البته منافع مردم کشورمان اعمال شد.
تلاش هایی که هدف آنها فقط تاخیر و یا توقف این حرکت پرشتاب علمی بوده است و البته این موضوع با همه گستردگی و تاثیر گذاری اش در سایه مساله ای به نام پایان انرژی های تجدید ناپذیر از جمله نفت اهمیت دو چندان می یابد.
از یاد نبرده ایم که چماق تحریم فروش نفت و خرید بنزین کشورمان مدت ها تیتر یک رسانه های خبری بوده و تشویش بسیاری در بازارها و اقتصاد کشور گذاشت که البته با تدابیری از جنس همین دستاوردهای پژوهشی و تحقیقاتی این موضوعات هم در حال خنثی شدن است.
البته این روزها نیز بازی مذاکرات نمایشی و تشدید تحریم ها و کاهش قیمت نفت در ازای بی ارزش شدن امتیازهای نیم بند مذاکرات نیز سند جدیدی بر غیرقابل اعتماد بودن دشمنان و لزوم توجه به قدرت درون زای کشور است.
باید توجه داشته باشیم که جنگ سخت در ادبیات امروز جای خود را به جنگ تکنولوژیک و نرم داده و تلاش بشر بر این است با ایجاد وابستگی های علمی- اقتصادی قدرت عمل و مانور در میدان سیاست را به دست گیرد.
دلیل اصلی این موضوع فراوانی یا برابری تقریبی سرمایه و زمین است که از عوامل اصلی تولید و ایجاد ارزش افزوده در تمامی کشورها می باشد و آنچه تعیین کننده فاصله کشورهای در حال پیشرفت است نحوه استفاده از نیروی انسانی و به کارگیری و ایجاد تکنولوژی های جدید است. بخشی که در قواره موضوع اقتصاد دانش بنیان مطرح می شود.
با این وجود در دانشگاه ها و موسسات علمی ما باید شرایطی برقرار شود تا این ارتباط و نزدیکی بین سیاست و علم در جهان موجبات عقب نشینی های علمی را برای ما فراهم نکند.
عقب نشینی که در سیاست خارجی آرمان محور شهیدان هسته ای جایی نداشت و همه چیز مصطفی شهید و شهدای دیگر دفاع از آرمان ها و ارزش های شان بود. اساس پیشرفت های علمی ملت ها هم همین است، جدای از بر طرف کردن نیازها به واسطه تولیدات علمی، عمده هدف بی نیاز شدن به خارج از مرزها و حفظ استقلال و عزت کشورها و خدشه ناپذیری آرمان های یک ملت انقلابی است.
توجه مداوم به دو حوزه داخلی، یعنی اموری که در کشور باید مد نظر قرار گیرد، و خارجی؛ یعنی محل تلاقی روابط سیاسی و پیشرفت های علمی راه حل برون رفت از بحران های دیپلماتیکی که دولت یازدهم راه حل های خود در حوزه های مختلف را مبتنی بر آن طراحی کرده را فراهم می کند.
نکته دیگر این است که در بحث تقابلات دیپلماتیک باید واقع بین بود و حقیقت را دریافت. باید توجه داشت در زیر دستکش های مخملین، دست های چدنی نهفته است.
یکی از بحث های جدی ایران با استکبار جهانی این است که بین پارادایم های سیاست خارجی ما و این کشورها یک تقابل و تعارض جدی وجود دارد. مثلا تعهد به رژیم صهیونیستی یکی از اصول سیاست خارجی آمریکاست؛ اما عدم مشروعیت رژیم صهیونیستی جزو اصول سیاست خارجی ایران است و اختلاف این دو اصول یک مبنای تئوریک است.
اینکه می گویند سیاست خارجی جای فلسفه نیست، جای آرمانگرایی و اقتدار نیست، اتفاقا سیاست خارجی جای اندیشه و تفکر و دفاع از آرمان هاست. چون منافع نیز نشات گرفته از همین آرمان ها و اندیشه هاست و اصولا تفکرات بنیادی است که نیازها و منافع انسان را تعریف می کند.
از این بحث و پیشامدهای فعلی سیاست این طور می توان برداشت کرد که احتمال موفقیت یا احتمال تاثیرگذاری مثبت برخی مناسبات سیاسی به شرایط عمومی علمی کشور نزدیک به صفر خواهد بود. رشد علمی از منظر آمار تحصیل کردگان دانشگاهی نشان می دهد که تحریم ها و قطع برخی روابط چه بسا میزان وابستگی را کم و سرعت خودکفایی و رشد را در حداقل های لازم، افزایش داده است.
پس باید حفظ روند باثبات توسعه علمی کشور در بخش هایی که دچار قرابت های سیاست و علم می شویم را مدنظر داشته باشیم. حفظ آرایش هجومی و عزت مدارانه در عمل به نقشه های علمی در داخل زمینه ساز و شکل دهنده روابط دیپلماتیک خواهد بود.
بدیهی است که مذاکره و ارتباط با توجه به عقبه داخلی اتفاق می افتد و هنگامی که شرایط به گونه ای است که باید ارتباط این دو بخش حفظ شود باید به این موضوع توجه ویژه داشت.
بنابراین بر اساس جمع بندی نظرات صاحب نظران حوزه دانشگاهی به نظر می رسد با توجه به قرابت و ارتباطات مستمر حوزه روابط سیاسی با بخش علمی کشور به ویژه دستاوردهای این بخش روش های عزت مدارانه و در راستای حفظ و افزایش توانمندی های علمی اتخاذ شود.
آنچه کلید حل این معما است توجه به مفاهیمی است که رهبری بر آن تاکید دارند. طرح مباحثی نظیر اقتصاد مقاومتی و یا اصرار بر حفظ روند پیشرفت های علمی در محیط های دانشگاهی از جمله نکاتی است که باید جهت حفظ موضع قدرت بدست آمده از خودکفایی ها و دستاوردهای علمی، به کار گرفته شود.
نباید از یاد برد که در عرصه دیپلماتیک و روابط بین الملل هدف حفظ داشته های ارزشمند و ایجاد شرایطی در جهت رشد روز افزون در حوزه هایی است که در آنها برتری نسبی یا مطلق برای کشور وجود دارد نه اینکه برای بدست آوردن آب نبات هایی بی ارزش دُرّ هایی که با زحمت بسیار بدست آمده را چوب حراج بزنیم.
