سکته قلبی یا انفارکتوس وضعیتی است که در آن خونرسانی به بخشی از عضله قلب متوقف و بافت آن ناحیه دچار مرگ می‌شود. قلب دارای سه رگ اصلی است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها در بخش چپ قلب قرار دارد. سکته زمانی اتفاق می‌افتد که هر یک از این رگ‌ها دچار تنگی و انسداد شود. عامل این تنگی، پلاک‌هایی است که به مرور زمان بر اثر عوامل مختلف روی دیواره داخلی رگ تشکیل می‌شود. پلاک شامل ۷۰ تا ۸۰ درصد چربی است و بقیه آن از گلبول‌های سفید و سلول‌های خونی تشکیل می‌شود. روی پلاک، پوسته‌ای قرار دارد که معمولا نازک است. اگر تنگی رگ بیش از ۵۰ درصد باشد، احتمال پاره شدن پوسته پلاک بالا می‌رود. با پاره شدن این پوسته، محتویات آن بیرون می‌ریزد و رگ را می‌بندد. در این وضعیت، خونرسانی به عضله قلب مختل می‌شود و سکته اتفاق می‌افتد.
مهم‌ترین نشانه‌های سکته قلبی
از مهم‌ترین علائم هشداردهنده سکته قلبی، احساس درد در قفسه سینه یا فشار سردل است که در بیشتر مواقع این درد همراه با حرکت بیشتر می‌شود. همچنین این درد معمولا به فک تحتانی، شانه‌ها و بازو‌ها انتشار پیدا می‌کند.
تعریق (عرق سرد)، اختلال تکلم و بی‌حالی نیز از دیگر نشانه‌های سکته قلبی است.
یکی دیگر از نشانه‌های سکته قلبی احساس درد در ناحیه معده است که فرد آن را با ناراحتی‌های گوارشی اشتباه می‌گیرد و باعث می‌شود مراجعه سریع به پزشک نداشته باشد.
حتی بادگلویی که معمولا پس از یک وعده غذایی سنگین عارض می‌شود و اغلب ناشی از حجم زیاد هوای بلعیده شده است، در صورت همراه بودن با علائم دیگر سکته، می‌تواند نشانه‌ای از حمله قلبی نیز باشد.
سکته خاموش
برخلاف تصور عموم، درد قلبی فقط به دست چپ منتشر نمی‌شود، بلکه دست راست را هم می‌تواند تحت‌تاثیر قرار دهد. درواقع این درد می‌تواند در هر ناحیه‌ای از بالای ناف تا فک منتشر شود؛ اما نکته مهم اینجاست که بعضی از افراد مثل بیماران دیابتی ممکن است اصلا درد سکته یا گرفتگی رگ را احساس نکنند و آن را با علائم دیگری مثل تنگی نفس و عرق سرد اشتباه بگیرند.
چنین افرادی مبتلا به «سکته خاموش» می‌شوند. بویژه افراد مسن معمولا هنگام سکته به جای درد و تنگی نفس دچار تهوع، استفراغ و بی‌قراری می‌شوند.
بنشینید یا دراز بکشید
شخص هنگام بروز این نشانه‌ها باید از هر نوع حرکت و فعالیت اجتناب کند و از اطرافیان بخواهد بسرعت وی را به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مجهز به خدمات اورژانش قلبی منتقل کنند. توجه داشته باشید که راه رفتن احتمال زمین خوردن فرد را بیشتر می‌کند که این امر می‌تواند وضعیت را بدتر کند. قلب در حالت دراز کشیده می‌تواند با تلاشی کمتر خون بیشتری به مغز برساند. پس از دراز کشیدن باید چانه را کمی بالاتر قرار دهید تا مجرای هوا باز بماند و اکسیژن رسانی بخوبی انجام شود. در صورتی که فرد بیهوش است یا مشکل قورت دادن دارد نیز باید او را به پهلو بخوابانید.
سرفه کمک زیادی نمی‌کند
چندی پیش در شبکه‌های اجتماعی هنگام بروز علائم سکته و تا رسیدن اورژانس، سرفه بسیار توصیه شده بود. در حالی که اغلب افرادی که دچار حمله قلبی می‌شوند به دلیل بروز درد شدید در ناحیه قفسه سینه و احساس ضعف، بی‌حالی و سرگیجه قادر به بروز واکنش‌هایی، چون سرفه نیستند. علاوه بر این چنین اقدامی برای کمک به فرد چندان موثر تلقی نمی‌شود و شاید بتواند فقط برای چند ثانیه افت فشار خون و کندی ضربان قلب را در شخص سکته کرده به تعویق بیندازد.
بیمار یا اطرافیان او باید به محض مشاهده علائم سکته با اورژانس تماس بگیرند. در این شرایط بیمار باید از فعالیت خودداری کند و در حالت استراحت قرار بگیرد. اورژانس بلافاصله با رسیدن به محل، از بیمار نوار قلب می‌گیرد و دارو‌های اولیه مثل قرص زیرزبانی یا نیتروگلیسیرین را در اختیار او قرار می‌دهد.
قرص آسپیرین یا نیتروگلیسیرین؟
همه افراد بویژه بیماران قلبی باید همیشه قرص آسپیرین و نیتروگلیسیرین (زیر زبانی) را همراه خود داشته باشند.
فرد هنگام درد قفسه سینه باید بنشیند و قرص نیتروگلیسیرین را در زیر زبان قرار دهد؛ زیرا در وضعیت ایستاده، مصرف آن باعث کاهش فشار خون می‌شود. قرص باید به طور طبیعی حل شود و نباید بلعیده شود. بیماری که دهانش خشک است قبل از مصرف قرص کمی آب بنوشد یا دهان خود را خیس کند و قبل از حل‌شدن قرص زبان خود را حرکت ندهد. در صورتی که پس از مصرف یک قرص درد کاهش نیافت، می‌توان به فاصله هر پنج دقیقه تا سه قرص استفاده کرد و منتظر رسیدن اورژانس شد. علاوه بر قرص زیرزبانی، مصرف آسپیرین نیز می‌تواند هنگام بروز علائم سکته مفید باشد. در این شرایط فرد باید یک قرص آسپیرین ۳۲۵ میلی‌گرمی جویدنی یا چهار قرص آسپیرین بچه (۸۰ میلی‌گرمی) را یکجا مصرف کند تا آمبولانس به محل برسد.
نباید بخوابید
معمولا خستگی مفرط از علائم خفیف سکته قلبی بویژه در افراد مسن است. در چنین شرایطی افراد دچار خواب آلودگی می‌شوند و تصور می‌کنند با خواب کوتاه می‌توانند علائم را کاهش دهند. در حالی که خواب نمی‌تواند علائم سکته را کاهش دهد یا آن را از بین ببرد. پس فرد باید بلافاصله به مرکز درمانی منتقل شود.
ماساژ قلبی را یاد بگیرید
شرکت در کلاس‌های آموزش کمک‌های اولیه برای احیای قلبی به همه افراد، بویژه کسانی که یک بیمار قلبی ـ. عروقی در خانواده دارند توصیه می‌شود. بهره‌گیری از تکنیک ماساژ قلبی در این کلاس‌ها به‌عنوان اولین و موثرترین اقدام پس از حمله قلبی به شخص آموزش داده می‌شود.
البته این ماساژ برای کسانی کاربرد دارد که بیهوش شده‌اند و نبض ندارند. این افراد ممکن است تنفس نداشته باشند یا به‌طور غیرطبیعی نفس بکشند. ماساژ قلبی باعث می‌شود خون به حیاتی‌ترین عضو بدن یعنی مغز پمپاژ شود. درواقع اگر فعالیت قلب بیش از شش دقیقه متوقف شود و فرد ماساژ قلبی دریافت نکند، دچار مرگ مغزی خواهد شد.
