ضربه به سر اگر از نوع ضربه مغزی باشد با نشانههای خاصی همراه است که شناخت این نشانه‌ها به رسیدگی سریع و بموقع به شخص ضربه مغزی شده کمک می‌کند.
دکتر اشرافی علائم اولیه آسیب‌های مغزی در اثر ضربه را بر می‌شمرد و می‌گوید: حالت منگی و گیجی، خواب‌آلودگی و سختی در بیدار شدن از خواب، سردرد، کاهش سطح هوشیاری، از یاد بردن حوادثی که قبل از حادثه یا بعد از حادثه اتفاق افتاده، حالت تهوع و استفراغ مکرر، تشنج و نداشتن تعادل در هنگام راه رفتن از علائم اولیه ناشی از ضربه‌های مغزی است.
اقدامات کمکی تا رسیدن تیم پزشکی.
اما در چنین مواردی اقدامات اولیه ضروری اطرافیان چه باید باشد؟
دکتر اشرافی در چنین شرایطی انجام اقداماتی را توصیه می‌کند: ابتدا باید با اورژانس تماس بگیرید. سپس راه‌های هوایی و ضربان قلب بیمار را بررسی و در صورت نیاز احیای قلبی را آغاز کنید. در صورت داشتن تنفس و ضربان قلب عادی، در صورتی که فرد هوشیار نیست به منظور جلوگیری از آسیب به نخاع، گردن فرد را با گذاشتن دست‌ها در دو طرف سر و گردن وی ثابت نگه دارید و از حرکت آن جلوگیری کنید و تا رسیدن تیم پزشکی منتظر بمانید.
وی می‌افزاید: در صورتی که سر بیمار خونریزی دارد، یک پارچه تمیز بر محل خونریزی فشار دهید. همچنین چنانچه آسیب به سر شدید باشد از حرکت دادن سر بیمار خودداری کنید. در صورتی که خونریزی به حدی شدید باشد که خون از زیر پارچه اولیه بیرون بزند پارچه را بر‌ندارید و یک پارچه دیگر روی پارچه قبلی قرار دهید.
همچنین در صورتی که احساس می‌کنید جمجمه بیمار شکسته است به طور مستقیم روی محل خونریزی فشار وارد نکنید و سعی نکنید که لخته‌های خون را از زخم جدا کنید و در صورت امکان زخم را به وسیله گاز استریل بپوشانید. در صورتی که فرد استفراغ می‌کند برای جلوگیری از وارد شدن محتویات معده به ریه، فرد را به آرامی روی یک سمت بدن بخوابانید. در حین انجام این کار مراقب گردن بیمار و آسیب احتمالی به نخاع وی نیز باشید.
ضربه مغزی و کما
گاهی ضربات مغزی به اندازه‌ای شدید است که می‌تواند عوارضی، چون کاهش سطح هوشیاری، به کما رفتن و مرگ مغزی را به همراه آورد یا در موارد ضعیف‌تر، به تشنج، ورم مغزی، عفونت‌های مغزی، آسیب به رگ‌ها و اعصاب مغزی، اختلالات حافظه، یادگیری و اختلالات رفتاری منجر شود.
اما در چه شرایطی شخص به کما می‌رود و احتمال خروج فرد از این وضع چقدر است؟
دکتر اشرافی در پاسخ می‌گوید: هنگامی که فردی یک ضربه مغزی را تجربه می‌کند ممکن است به حالت بیهوشی فرو رود. زمانی که این وضع طولانی شود به آن حالت کما می‌گویند. به بیان دیگر کما به حالتی می‌گویند که فرد هوشیار نیست و هیچ پاسخی به محرک‌های بیرونی ندارد. در برخی موارد، کما می‌تواند به عنوان مسیری طبیعی به‌منظور بازسازی مغز بعد از آسیب مغزی، برای برگشت به حالت عادی قبل از ضربه باشد. طول مدت کما ممکن است از روز‌ها تا ماه‌ها به طول بینجامد، اما طول مدت و میزان احتمال خروج از این وضع را نمی‌توان به طور دقیق در هر فرد مشخص کرد. همچنین هنوز درمانی که بتواند فرد را از حالت کما خارج کند وجود ندارد.
از دست دادن حافظه
به گفته دکتر اشرافی، بسیاری از افرادی که دچار آسیب‌های قابل توجه مغزی می‌شوند، ممکن است دچار تغییر در توانایی‌های شناختی از جمله اختلال در حافظه، یادگیری، کاهش سرعت تحلیل مسائل، اختلال در تمرکز و توجه شوند. همچنین این افراد می‌توانند دچار اختلال در عملکرد‌هایی مانند حل مساله و قدرت تصمیم‌گیری شوند.
شیوه‌های مراقبتی برای کاهش آسیب‌دیدگی
خوب است بدانید که ضربات خفیف مغزی معمولا احتیاجی به درمان‌های تهاجمی ندارد و معمولا به وسیله استراحت و استفاده از مسکن‌های معمولی بهبود می‌یابد. با این حال این افراد بهتر است که در خانه تحت نظر قرار بگیرند و از نظر بروز علائم جدید کنترل شوند.
دکتر اشرافی با اشاره به مطالب فوق می‌افزاید: در ضربات متوسط و شدید مغزی، تمرکز بر خون‌رسانی کافی به مغز، تنظیم فشار خون و جلوگیری از آسیب‌های بیشتر به مغز و نخاع است. همچنین در این نوع ضربات باید از بروز عوارض ثانویه ناشی از ضربه مغزی از جمله خونریزی مغزی، نرسیدن اکسیژن کافی به مغز و عفونت مغزی جلوگیری کرد. در موارد محدودی نیز انجام عمل جراحی مغز می‌تواند به کاهش عوارض ناشی از ضربه کمک کند. حتی بسیاری از افراد بعد از آسیب‌های مغزی به انجام فعالیت‌های توانبخشی نیاز دارند که هدف از آن بهبود توانایی‌های فرد در انجام فعالیت‌های روزانه است.
بازگشت به زندگی عادی پس از ضربه مغزی
بازگشت فرد به حالت عادی پس از وقوع حادثه در مرحله اول به‌شدت آسیب مغزی و در مراحل بعدی به کیفیت کمک‌های اولیه بعد از وقوع حادثه، مدت زمان رسیدن فرد مصدوم به مرکز درمانی، زمان شروع بموقع اقدامات ثانویه و درمان‌های پیشرفته در مرکز درمــانــــی بستگــی دارد.
