قلعه تبر جهرم از معروفترین قلعههای ایران
برای دیدن قلعه تبر باید ۲۰ کیلومتری شیراز سفر کنید و بهطرف جنوب مایل به شرق بروید. کوه تبر، به شکل تک کوهی جدا افتاده خودنمایی میکند که چشمه کوچکی از نزدیکی آن جریان دارد. از این قلعه، این روزها...
شهرستان جهرم یکی از شهرستانهای استان فارس است. جهرم یکی از قدیمیترین شهرهای ایران است که سابقه آن به زمان هخامنشیان برمیگردد. با توجه به اینکه استان فارس خاستگاه تمدن و دو امپراتوری هخامنشی و ساسانی بوده است، بررسی ساختار سیاسی شهرستان جهرم در این چارچوب اهمیت دارد.
در زمان ساسانیان فارس به پنج قسمت یا کوره یا خوره، استخر، اردشیر خوره، دارابگرد، شاپور، قباد خوره تقسیم میشده و جهرم در آن دوره ضمیمه دارابگرد بوده است. پس از اسلام این تقسیمات تغییر کرده و فارس به چهار ناحیه شبانکاره، فارس خاص، کوه کیلویه، لارستان محدود گردیده و جهرم جزئی از بلوک شبانکاره به شمار میرفته است.
قلعه تبر یا قلعه خورشه در شهرستان جهرم که یکی از معروفترین قلعههای ایران است. این قلعه در منطقهای کوهستانی و صعبالعبور قرار دارد. قلعه تبر از محدوده شهر بیرون است، ولی فاصله چندانی تا شهر ندارد و روی تاریخ جهرم اثرات عمیقی گذاشته است. لسترنج درباره این قلعه مینویسد:
قلعه عظیمی است که تا شهر پنج فرسخ فاصله دارد و آن را قلعه خورشید میگویند و معروف است این قلعه را خواجه الملک وزیر مشهور سلجوقیان تجدید و تعمیر کرد و بانی اصلی آن خورشید حاکم جهرم در زمان خلفای اموی بود.
این قلعه که به قلعه خورشید یا خورشه هم معروف است از جاده اصلی فاصله دارد و به همین دلیل مسیر دسترسی به آن دشوار است و گردشگران کمی از وجود آن باخبر میشوند. بااینحال، حتی این متروک ماندن هم چیزی از اهمیت قلعه تبر کم نمیکند و این قلعه را یکی از معروفترین قلعههای ایران لقب میدهد.
در لغتنامه دهخدا قلعه تبر معادل عبارت روبهرو است: «قلعهای بر پنج فرسنگی جهرم بر کوهی بلند نهاده است و هوایش معتدل مایل به گرمی است»
در سال ۱۲۹۴ قوام الملک شیرازی به دستور شاهزاده فرهاد میرزا معتمدالدوله به قلعه تبر حمله کرد و راهزنی که در آن سکونت داشت، کشته شد. در فارس نامه ناصری، آمده است:
قوام الملک در نیمهشبی با پای پیاده باآنکه از یکپا عاجز بود، جان خود را بر دست گذاشته از همه پیش افتاد و توپ کوچک و قورخانه و چریک عرب و بهارلو که همه داوطلب ازجانگذشته بودند، در عقب انداخت و توپ را با طناب گذرانیده و به سر کوه ده مرده رسیدند و فورا سنگری در برابر سنگر اسکندری بستند و بعد از روشنی صبح چند تیر توپ انداختند و فضل علی که گمان نداشت توپ به سر ده مرد رسد از نارنج قلعه از راه چاه به رگ اول آمده، تفحص سنگر و جماعت خود را کرده، به دروازه آمد که باز چند تیر توپ به دروازه انداختند و قدری از برج دروازه، خراب گردید و سه چهار نفر از گلوله توپ کشته شدند و از اتفاقات آنکه فضل علی یکی از آن سه چهار نفر بود، پس اهل سنگر اسکندر هم از گلوله توپ شکستند و چریک از ده مرده به سنگر اسکندری در رگ اول درآمدند…
برای دیدن قلعه تبر باید ۲۰ کیلومتری شیراز سفر کنید و بهطرف جنوب مایل به شرق بروید. کوه تبر، به شکل تک کوهی جدا افتاده خودنمایی میکند که چشمه کوچکی از نزدیکی آن جریان دارد. از این قلعه، این روزها یک برج گچی، چندین غار، پلکان و آبانبار مخروبه بهجامانده است.