امروز با مشخص شدن اثرات جبران ناپذیر قاچاق کالا بسیاری از دستگاههای اجرای کشور برای مبارزه تمام قد با قاچاق پیش قدم شده اند، از سالها قبل ستاد مبارزه با قاچاق کالا تشکیل شد و بعد از طی چند دوره و ایجاد هماهنگی بین دستگاهای متولی نهایتا یک عزم مشترک برای مبارزه با قاچاق شکل گرفت. در سنوات اخیر نیز هرچند تشکیکهای مشخصی در خصوص رقم قاچاق کالا مطرح شده است اما بنا بر اعلام دولت رقم قاچاق کالا از ۲۵ میلیارد دلار به حدود ۱۲ میلیارد دلار کاهش یافته است.
در این بین یک نکته حائز اهمیت وجود دارد که همچنان به عنوان چالش اصلی مبارزه با قاچاق تلقی می‌شود. سوال اصلی که وجود دارد این است که مردم به عنوان مصرف کننده چه نقشی در مبارزه با پدیده شوم قاچاق کالا دارند. در واقع هرچند به صورت ظاهری دستگاههای اجرایی و نهادهای متولی اقداماتی را در حوزه مبارزه با قاچاق ترتیب داده اند اما باید به این نکته اذعان داشت که در حوزه مصرف کننده و مردم فعالیت موثری جهت فرهنگ سازی عدم استفاده از کالای قاچاق شکل نگرفته است.
اگر کمی عملیاتی به این موضوع نگاه شود می‌توان عطش افسار گسیخته مردم برای تهیه کالای قاچاق را علت اصلی تداوم این پدیده شوم تلقی کرد، این عطش یقینا نابود کننده اشتغال و تولید داخلی کشور می‌باشد. امروز انواع کالاهای با سو استفاده از معافیتهای مختلف و به شکل قاچاق چه از طریق مناطق آزاد و چه از طریق بازارچه های مرزی و ته لنجی وارد کشور می‌شود. در طول سال تعداد زیادی از مردم به مناطقی مسافرت می‌کنند که یک سری معافیت برای ورود کالا در آنها در نظر گرفته شده است و مصرف کننده ترجیح میدهد از این فضا برای تهیه کالای مورد نیاز خود استفاده کند خود این روند تداوم‌بخش ورود کالای قاچاق به کشور است.کالای قاچاق در گلوگاههای خاص ساماندهی شده و مصرف کننده نهایی مستقیم یا غیر مستقیم برای تهیه کالای خود به آنها رجوع می‌کند.
به عنوان یک مثال در تبیین نقش مردم در مبارزه با قاچاق می‌توان به ورود کالا با استفاده از رویه مسافری اشاره کرده که با سو استفاده از معافیتهای مسافری مقدار زیادی کالای قاچاق وارد کشور می‌شود. به این ترتیب که معافیت در نظر گرفته شده برای معافیت مسافری تنها ۱ میلیارد دلار بوده در حالی که بر اساس آمارها حدود ۳٫۸ میلیارد دلار کالا وارد کشور شده و عملا ۲٫۸ میلیارد دلار از طریق این رویه کالا قاچاق شده است، مشخصا در این میان خود مردم با میل به استفاده از کالای قاچاق نقش اساسی را ایفا کرده اند.
وقتی مردم حاضرند برای کالای قاچاق پول خود را صرف کنند، شکل گرفتن وضعیت بغرنج امروز کشور درحوزه قاچاق امر دور از ذهنی نیست. فراموش نکنیم تا زمانی که خود مردم به این نتیجه نرسند که به جای استفاده از کالای قاچاق باید از کالای داخلی یا وارداتی قانونی استفاده کنند عمده تلاشها در مبارزه با قاچاق کم اثر خواهد بود.
