چتر نفوذ رژیم صهیونیستی بر سر اوراسیا

ژئوپلتیک اوراسیا

منطقه اوراسیا گستره وسیعی از اوکراین، بلاروس و مناطق میان دریای سیاه تا روسیه، قفقاز، منطقه خزر، آسیای مرکزی و مغولستان را در بر می‌گیرد. اوراسیا در تقسیم‌بندی مناطق جزو مناطق اصلی به حساب می‌آید که بازیگری در آن می‌تواند نقشی تعیین‌کننده در ساختار بین‌الملل داشته باشد. این منطقه در دوران جنگ سرد در قلمرو بلوک شرق قرار داشت اما اکنون در هم‌جواری با سه منطقه مهم دیگر یعنی آتلانتیک، غرب آسیا و پاسیفیک بوده و بازیگر اصلی آن روسیه است در واقع این منطقه هویت امپراطوری روسیه از قرن هفدهم و خارج نزدیک آن در شرایط کنونی است. آنچه که در اوراسیا می‌گذرد، صرفاً یک رقابت میان قدرت‌های بزرگ نیست، بلکه در کنار بازیگران و اهداف متعدد، رژیم صهیونیستی با قرار داشتن در آسیا و تعریف منافع عمیق در توسعه روابط و درک متقابل با ملت‌های منطقه، به دنبال اعمال نقش نفوذی در منطقه است[۱].

ظرفیت‌ها و نظم هویتی ـ امنیتی

تعریف بسیط از منافع ناشی از جایگاه قدرت مادی و بازتاب‌های آن است، ظرفیت‌ها، جایگاه یک بازیگر را تعیین می‌کنند و میزان ضربه‌پذیری بازیگر کاملاً در گرو جایگاه او است. ایده‌ها، آگاهی و ایدئولوژی نیز به اشکال متفاوت قدرت متصل هستند[۲]. لذا مرزهای مانور بازیگر در رابطه مستقیم با جایگاه او قرار دارد، حضور رژیم صهیونیستی در اوراسیا به معنای پذیرش درک جدیدی از این رژیم در نتیجه تعامل و همکاری از سوی مقامات کشورهای منطقه است. در حالی که علیرغم رفع نیازها و بهره‌برداری از سودهای مشترک، رژیم صهیونیستی به دنبال پی‌ریزی نظم مطلوب با کمترین هزینه برای تحقق اهداف امنیتی است.

هر نظمی در بستر زمان، ارزش‌های خاص خود را برجسته و سیستم تنبیه و پاداش را برقرار می‌کند و در کنار اهداف و شیوه‌های خاص و مطلوب، مبانی هویتی و ارزشی مختص به خود را دارد هدف غایی در نظم‌های سیستمیک و مستقر تأمین فزون‌ترین ثبات برای مطرح‌ترین بازیگر است[۳]. رژیم صهیونیستی برای تحقق این هدف نیازمند تقویت و گسترش روابط با دولت‌هایی آسیایی از یونان تا ترکمنستان است. از آنجایی که نیروهای مادی و معنایی برای تحقق امنیت به‌عنوان برجسته‌ترین کالا فارغ از خصلت‌های بازیگر عمل می‌کنند، در نظمی که رژیم صهیونیستی در آن بازیگر مسلط و هژمون باشد امنیت در هر دو بُعد آن، یعنی جنبه فیزیکی و جنبه هویتی دست‌یافتنی خواهد شد[۴].

ضرورت‌های علّی تعامل

استقرار نظم در اوراسیا نیازمند عبور از نیازهای حیاتی و اولیه است، کمبود منابع زیرزمینی رژیم صهیونیستی، نفت و گاز سرشار منطقه را جذاب می‌سازد و صنایع دانش‌بنیان آن، توسعه اقتصادی، گسترش روابط با جهان و عبور از چالش‌های قرن را میسر ساخته، ضمن این‌که مشکلات سیاسی و امنیتی منطقه را طی تعامل با غرب از قابلیت چانه‌زنی برخوردار می‌سازد. توان اقتصادی و سیاسی رژیم صهیونیستی، آن را به یک مدل مطلوب، کاتالیزور حرکت به‌سوی مدرنیزاسیون و دروازه تعامل با غرب مبدل کرده است. از سوی دیگر بسط روابط با کشورهای اوراسیا می‌تواند وزنه هویت اسلامی را به نفع این رژیم تغییر دهد و از این طریق نه‌تنها محیط امنیتی، بلکه دایره عملیاتی فکری و عقیدتی جمهوری اسلامی ایران را متأثر سازد.

از دیگر انگیزه‌های رژیم صهیونیستی، احتراز از پیوستن کشورهای جدید مسلمان منطقه به جبهه مقابل بود، این نگرانی به دنبال شناسایی دولت فلسطین از سوی قزاقستان در ژانویه ۱۹۹۲ و گسترش روابط تاجیکستان در مارس همان سال با سازمان آزادی‌بخش فلسطین شکل گرفت. انجمن‌های دوستی و آژانس یهود نقش ویژه‌ای در ایجاد و تعمیق روابط حسنه طرفین داشتند. نکته مهم و دائمی در دیپلماسی منطقه‌ای رژیم صهیونیستی تلاش برای عدم تحریک قدرت مهم منطقه‌ای نظیر روسیه با استفاده از دو اهرم دیپلماسی و تجارت است.

رژیم صهیونیستی و آذربایجان

رژیم صهیونیستی مبتنی بر دلایلی چون؛ کثرت جمعیت مسلمان، هم‌مرزی با دو قدرت منطقه‌ای روسیه و ترکیه، بهره‌مندی از ۷ میلیارد بشکه منابع نفتی و ۸۵ تریلیون مترمکعب منابع گازی در کنار مسیر ترانزیت انرژی به اروپا، تلاش زیادی برای نفوذ در جمهوری آذربایجان نمود. از ابزارهای رژیم صهیونیستی در این کشور، حضور فعال جوامع یهودی به‌ویژه سه جامعه یهودیان اشکنازی، یهودیان کوهستان (سفاردی) و یهودیان گرجستان با بیش از ۱۶ هزار نفر جمعیت بوده است. استقلال آذربایجان با رشد فزاینده نهادها و اجتماعات یهودی و وابسته به صهیونیسم با هدف حمایت و احیاء فرهنگ یهود همراه شد، قانون اساسی نیز با پذیرش سکولاریسم و برابری ادیان، این کشور را به بهشت جوامع یهود و برخوردار از هر امکانات و وسایلی مبدل کرده است. چهار سال بعد از گشایش سفارت در باکو، اولین دیدار میان بنیامین نتانیاهو و حیدر علی اوف در ۲۹ اوت ۱۹۹۷ صورت گرفت.

اهداف عمده رژیم صهیونیستی در توسل به ظرفیت‌های کلان مالی و نفوذ فرهنگی و سیاسی در آذربایجان به شرح ذیل است: تأمین نیازهای انرژی (جمهوری آذربایجان ۲۰% نفت رژیم صهیونیستی را تأمین می‌کند)؛ ورود به بازار مصرفی منطقه قفقاز؛ انجام عملیات شنود و جاسوسی به‌ویژه علیه ج.ا.ایران؛ سازمان‌دهی جوامع یهودی آذربایجان به‌عنوان حافظان منافع رژیم صهیونیستی در نهادهای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی این کشور؛ مبارزه با اسلام‌گرایی در منطقه طی بزرگنمایی تهدید ایران و اسلام‌گرایی؛ جذب و نفوذ در نخبگان اقتصادی و سیاسی آذربایجان؛ استفاده از ابزارهای فرهنگی نظیر برگزاری فستیوال‌ها و تورهای بازدید از رژیم صهیونیستی و… برای بسط نفوذ و ارائه نمونه و الگویی از روابط با یک کشور مسلمان به‌منظور تأثیرگذاری در سایر کشورهای مسلمان و افزایش تعداد کشورهای مسلمانی که این رژیم را مورد شناسایی قراردادند.

پروژه نفوذ صهیونیسم در آسیای مرکزی

اقدامات اولیه رژیم صهیونیستی در ازبکستان و تاجیکستان به حوزه کشاورزی، آبیاری و انتقال تکنولوژی‌های لازم مربوط می‌شود. ترکمنستان نیز به همکاری در رابطه با پیشبرد تکنولوژی آموزشی، کشاورزی، گسترش مناسبات اقتصادی و همچنین خدمات بهداشتی و مالی روی آورد. ترکمنستان از حیث ژئواستراتژیک برای رژیم صهیونیستی مهم است طبق یک ضرب‌المثل در اورشلیم هر فرد از یک هتل در عشق‌آباد می‌تواند ایران را ببیند[۵].

آغازگر تعاملات قزاقستان و رژیم صهیونیستی پروژه‌های تولید گوجه و پنبه بود که به‌شدت در ابعاد دیگر گسترش یافت به نحوی که پروژه بنیاد داوی مربوط به شرکت لاشیست در قزاقستان بزرگ‌ترین ابتکار در کشاورزی و پرورش حیوانات تاکنون شناخته شده است. بازسازی شبکه ارتباطی در قزاقستان نیز از دیگر استراتژی همکاری با این کشور بود. رژیم صهیونیستی رابطه امنیتی محکمی با آستانه دارد پیمانکاران رژیم صهیونیستی به دنبال مدرنیزه کردن ساخت نظامی این کشور هستند، شرکت‌های رژیم صهیونیستی مانند رافائل، کارخانجات نظامی رژیم صهیونیستی، مؤسسات فضایی و… تمام نیازها از پهباد تا تکنولوژی ارتباطی را پوشش می‌دهند. رژیم صهیونیستی در توسعه تکنولوژی‌های غیرنظامی مانند بهداشت عمومی، کشاورزی، مدیریت آب هم نقش بسیار سازنده‌ای دارد. در ژانویه ۲۰۱۴ دو کشور طی توافقنامه نظامی به یک مبانی رسمی برای فروش تسلیحات، توسعه تکنولوژی و آموزش‌های مشترک دست یافتند؛ قزاقستان یک‌چهارم نیازهای نفتی رژیم صهیونیستی را فراهم می‌کند. همکاری رژیم صهیونیستی با قرقیزستان در حوزه  رسانه، سرمایه‌گذاری‌های مشترک و تکنولوژی است. فی‌الواقع باید گفت که سیاست رژیم صهیونیستی در منطقه ضمن حفظ تعامل با آمریکا و ترکیه سبب شد تا این رژیم  به  کانون اقتصادی منطقه مبدل شود.[۶] از حیث نظامی هم بر اساس گزارش سالانه سیپری در سال ۲۰۰۹ در ارتباط با فروش اسلحه به آذربایجان، گرجستان، ترکمنستان و قزاقستان، روسیه و رژیم صهیونیستی تأمین‌کنندگان اصلی محسوب شدند[۷].

روسیه و رژیم صهیونیستی

مقامات رژیم صهیونیستی روابط دو طرف را ایده آل تصور می‌کنند. طی توافق‌نامه تاریخی که در نوامبر ۲۰۰۳ بین پوتین و آریل شارون امضاء شد، رژیم صهیونیستی اولین دولت ترانزیت نفت روسیه در غرب آسیا خواهد بود که این رژیم را در سیاست‌های انرژی روسیه و قفقاز بسیار درگیر می‌کند[۸]. از سوی دیگر، نزدیکی روسیه به ایران و سوریه، منافع این رژیم را تهدید نمی‌کند و آن‌ها درصدد جلب همکاری روس‌ها در سایر حوزه‌ها هستند.

رژیم صهیونیستی در سازمان‌های منطقه‌ای

عضویت ناظر رژیم صهیونیستی در سازمان همکاری اقتصادی دریای سیاه[۹] نه‌تنها می‌تواند موجبات گسترش نفوذ در کشورهای این حوزه شود بر ظرفیت‌های آن نیز در اوراسیا می‌افزاید[۱۰]. تلاش رژیم صهیونیستی برای عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا نیز قابل توجه است اتحادیه اقتصادی اوراسیا، یک بلوک تجاری است که در سال ۲۰۱۵ به رهبری روسیه و با حضور بلاروس و قزاقستان ایجاد شده است، اکنون با عضویت ارمنستان و قرقیزستان، تاجیکستان نیز به آن ملحق خواهد شد. این اتحادیه آزادی جابجایی کالا، سرمایه، خدمات و نیروی انسانی را تضمین می‌کند و تأمین‌کننده سیاست اقتصادی منسجم و یکپارچه است. تل‌آویو قصد دارد تا در اولین فرصت، وارد این منطقه تجاری شود. زیو الکین مسئول کمیسیون تجاری مشترک روسیه و رژیم صهیونیستی می‌گوید؛ مذاکرات میان اتحادیه اقتصادی اوراسیا و رژیم صهیونیستی اکنون به اولویت برتر آن مبدل شده است و بعد از دو دور مذاکرات در ۲۰۱۶ امیدواریم تا سال ۲۰۱۸ رژیم صهیونیستی به عضویت این نهاد درآید[۱۱]. رژیم صهیونیستی از طریق این اتحادیه با توجه به پتانسیل بالای ارائه سرمایه، خدمات، تخصص و کالا قادر خواهد بود تا تجارت با ۵ کشور عضو را افزایش دهد و سیاست نیابتی تقویت نفوذ غرب را در منطقه با بسط ارزش‌های لیبرالیستی تقویت نماید.

جمع‌بندی

حضور رژیم صهیونیستی در همسایگی ایران پیامی است مبنی بر پذیرفته شدن در فضای اوراسیا، این ارتباطات به رژیم صهیونیستی قابلیت‌های جدید بین‌المللی می‌دهد که جدا از منازعه تاریخی مورد بررسی قرار گیرد و روندهای سکولاریسم را در جهان اسلام تقویت نماید، اما نکته منفی این اتحاد چالش‌های آتی آن به دلیل مبانی مشروعیت رژیم‌های کنونی خواهد بود. پیامدهایی این نفوذ برای جمهوری اسلامی ایران به شرح ذیل است:

• مخدوش شدن روابط سیاسی و فرهنگی کشورهای منطقه با ج.ا.ایران
• محدودسازی دایره فعالیت بخش‌های دولتی و خصوص ایران
• کوچک شدن بازار مصرفی کالاهای ایرانی
• ارتقای توان جاسوسی با کسب اطلاعات از مرزهای ایران
• غلبه هزینه‌های قدرت سخت با گسترش تهدیدات امنیتی و

تهدیدات فرهنگی، قومی و پیشبرد رویکرد تجزیه در کنار تحریک پتانسیل‌های تقابل مذهبی از دیگر نتایج خواهد بود. لذا توصیه می‌شود که نخبگان با دقت عمل در گام نخست به سمت تقویت تعاملات در منطقه فرعیِ آسیای مرکزی، خزر و قفقاز روی‌آورند و تعاملات دوجانبه با حکومت‌ها و ملت‌های منطقه، نهادهای منطقه‌ای نظیر اکو، نشست‌های جمعی نظیر نشست کشورهای ساحلی خزر و فعالیت در نهادهای فراگیرتر نظیر سازمان همکاری شانگهای را به نحو جدی در دستور کار قرار دهند.

——————————

[۱]. جهانگیر کرمی. «ایران در اوراسیا: واقعیت‌های موجود و سطح بازی در نظام بین‌المللی امروز». ماهنامه ایراس. ۱۳۸۴ شماره ۵. بازیابی در:

http://www.ensani.ir/fa/content/79095/default.aspx

[۲]. R.B.G.Walkered. 1984. Culture, Ideology, and workd order. Boulder, Colo: Westview Press.p:3

[۳]. Paul Q.Hirst, 2002. Another Century of Conflict? War and the international System in 21st Century, International Relations, vol.16.p:341

[۴]. Michael Mastanduno,, 1996. Preserving the Unipolar Moment: Realist Theories and U.S Grand Strategy after the cold war, International Security, vol. 21. No.4.p: 44-98

[۵]. Allison Good.Energy Bedfellows.»Israel Looks to Eurasia to Achieve Top Energy and National Security Goals« ۱۰٫۱۱٫۱۳: http://www.thedailybeast.com/articles/2013/10/11/israel-looks-to-eurasia-to-achieve-top-energy-and-national-security-goals.html

[۶]. فاطمه عالیشاه،.» چارچوب اتحاد آذربایجان با رژیم صهیونیستی». ۲۶ مرداد ۱۳۹۴. قابل دسترسی در www.rohama.org.

[۷] Joshua Kucera. »Russia, Israel top arms sellers to Eurasia«      March 17, 2010 – ۲:۲۵pm : http://www.eurasianet.org/node/32816

[۸] Evan Gottesman. »An Israeli Pivot to Eurasia? Jerusalem recently entered into a free trade zone with the Eurasian Economic Union«. December 02, 2015: http://thediplomat.com/2015/12/an-israeli-pivot-to-eurasia/

[۹]. BSEC

[۱۰]. Yakov LIVNE. »Israel’s Cooperation With The Countries Of Eurasia«. TASAM.

http://www.tasam.org/en/Icerik/26770/israels_cooperation_with_the_countries_of_eurasia

[۱۱]. »Israel wants free trade zone with Eurasian Union ASAP«.Published time: 28 Oct, 2015 12:21Edited time: 28 Oct, 2015: https://www.rt.com/business/319947-Israel-Russia-EEU-trad