به گزارش نیمه پر رامسر، حسن روحانی، رئیس‌جمهور کشورمان در سفر اخیر خود به سمنان، با بیان اینکه انتقال آب دریای‌خزر به استان سمنان مستلزم رعایت مسائل زیست محیطی است، گفت: «می‌توان آب را از دریای‌خزر به سمنان منتقل کرد و در عین حال همه مسائل محیط زیستی را مد نظر قرار داد تا مشکلی به وجود نیاید».
این موضوع سبب شد تا ابعاد زیست‌محیطی این طرح را در گفت‌وگو با یکی از متخصصین مسائل گیاه‌شناسی و زیست‌شناسی بررسی شود.
دکترحسین آخانی‌سنجانی، عضو هیأت‌علمی دانشکده
زیست‌شناسی دانشگاه‌تهران و فارغ‌التحصیل رشته گیاه‌شناسی از دانشگاه مونیخ آلمان در رابطه با خطرات زیست‌محیطی و اکوسیستمی طرح انتقال آب‌خزر به فلات‌مرکزی گفت: این موضوع را باید در سه بخش جدا از هم یعنی بخش دریایی، مسیر انتقال و بخش کویر بررسی کرد. در بخش دریا، نخستین موضوع، بحث دستگاه‌های آب شیرین‌کن است. از آنجا که پساب آب شیرین‌کن‌ها وارد دریا خواهد شد، به مرور زمان دریا تحت تأثیر قرار گرفته و دریای خزر شورتر خواهد شد. در نتیجه به دلیل اینکه آبزیان آنجا توان زندگی در آب شورتر را ندارند، از بین خواهند رفت.
نکته دیگر آنکه محل انتخاب شده برای انتقال آب با تالاب «میان‌کاله»، فاصله چندانی ندارد و هم‌اکنون به اندازه کافی آنجا زیر فشار سازه‌های انسان‌ساخت قرار دارد و اضافه شدن مجتمع‌های آب شیرین‌کن، شرایط آنجا را بدتر خواهد کرد. در حال حاضر «تالاب میان‌کاله»
به دلیل سدهایی که بر رودهای ورودی‌اش ایجاد شده، از آب‌های شیرین قدیمی محروم است، لذا سازه‌های آب شیرین‌کن، شوری آب این تالاب را بیشتر خواهد کرد.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران ادامه داد: در بخش دوم یعنی مسیر انتقال نیز نکته این است که در حال حاضر در شرق سواحل دریای‌خزر به دلیل سازه‌های انسان ساخت مانند «بندر امیرآباد» و «نیروگاه نکا» بر روی محیط زیست بار سنگینی وجود دارد. توضیح بیشتر آنکه فقط یک قسمت کوچکِ دست‌نخورده در نزدیکی‌های «محمود‌آباد» باقی‌مانده که طرح انتقال آب‌خزر قرار است از آنجا آغاز شود.
در این منطقه جوامع گیاهی چهار کربنه در تپه‌های ماسه‌ای وجود دارد که گونه‌های گیاهی نادر ایرانی هستند و در این طرح آسیب خواهند دید. ضمن اینکه در ادامه مسیر نیز عبور لوله آب از جنگل‌های «هیرکانی» مستلزم تخریب و تسطیح خواهد بود و این اقدام ناگزیر این گونه‌های طبیعی و نادر را نیز نابود خواهد کرد.
آخانی سنجانی در این‌باره که آیا حتما کویر را باید با آب آباد کرد، ادامه داد: «کویر با آب آباد نخواهد شد، زیرا امکان تبخیر در کویر بین ۳هزار تا ۵هزار میلی‍‌متر است. برای درک این موضوع کافی است، در منطقه کویری یک بار آبیاری انجام دهید. در آخر خواهید دید در
سطح خاک لایه‌ای از نمک ایجاد می‌شود و به همین دلیل در مناطق بیابانی نباید روی کشاورزی تمرکز کرد.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: ما نباید در کویر روی کشاورزی تأکید کنیم و اگر هم می‌خواهیم از منابع آنجا استفاده کنیم، بیشتر باید تأکیدمان روی منابع طبیعی همان مکان باشد. به عبارتی ما از کویر باید به عنوان محل سینک کربن استفاده کنیم و به منظور حفاظت از محیط زیست آنجا اجازه بدهیم گیاهانی که با شرایط اقلیمی آنجا سازش دارند، در کویر پرورش یابند.
برنده جایزه ملی محیط زیست در سال ۹۴ در رابطه با راه حل توسعه کویر ادامه داد: کویرهای ایران به دو نوع تقسیم می شوند؛
۱- کویرهای معتدله که همان کویرهای سمنان، جندق و کلاً بالای کویر لوت هستند.
۲ -کویرهای حاره‌ای که از کویر لوت پایین‌تر هستند.
مسئولین باید با توسعه اکوسیستم‌های بیابانی زمینه گردشگری را در فلات مرکزی فراهم کنند و به این نکته توجه کنند که کویرهای ایران متنوع و بی‌نظیر هستند. این‌ها همه یک فرصت خاص و خدادادی برای کشور هستند که باید با توجه به توانمندی‌های خودشان مورد بهره‌برداری قرار گیرند.
آخانی افزود: البته من با توسعه
کشاورزی سنتی، بومی و گلخانه‌ای در کویر مخالف نیستم و از این طرح‌ها حمایت هم می‌کنم، زیرا توسعه کشاورزی بومی باعث حفظ ذخایر ژنتیکی گیاهان زراعی کویر می‌شود. ولی اینکه ما آب را در جای دیگر شیرین کنیم و با هزینه و خسارت‌های سنگین زیست‌محیطی انتقال دهیم و در کویر کشاورزی کنیم، باید به شما بگویم این یک اقدام غیرعلمی و غیرمفید خواهد بود.
استاد تمام دانشکده زیست‌شناسی دانشگاه تهران در ادامه در مورد پشت پرده‌های اقتصادی و منافع شخصی این گونه طرح‌ها گفت: در سه دهه اخیر به دلیل فراگیر شدن طرح‌های سد و انتقال آب در کشور تعداد زیادی شرکت ایجاد شد. این شرکت‌ها که خود به دو گروه شرکت‌های اجرایی و شرکت‌های مطالعاتی تقسیم می‌شوند، در حال حاضر با توجه به بالا گرفتن اعتراضات به پروژه‌های سدسازی و انتقال آب نگران منافع خود هستند و طبیعی است،
تلاش کنند از فرصت‌های ایجاد شده برای پرکردن جیب خود استفاده کنند.
به گزارش بلاغ، به نظر می‌رسد، آغاز دوباره طرح‌های مطالعاتیِ این پروژه عظیم، بیش از هر چیز مبالغ هنگفتی از بیت‌المال را عاید مجریان باسابقه و بانفوذ این‌گونه طرح‌ها کند و از سوی دیگر در صورت اجرای این طرح خسارت‌های زیست محیطی سنگینی نظیر آنچه بر سر کارون، دریاچه ارومیه و… آمد، بر سر دریای مازندران و تالاب‌های بی‌نظیر آن بیاید.
با توجه به خسارات عدیده این طرح پیشنهاد می‌شود مسئولین به جای تلاش برای اجرای یک طرح عظیم و پرهزینه، برای عمران و آبادانی مناطق کویری بر توانمندی‌های ذاتی این مناطق تمرکز کنند، زیرا مناطق کویری ایران به دلیل توانمندی‌های بی‌نظیر جهانی فرصت مناسبی برای اقداماتی نظیر گردشگری دارند، ولی تاکنون این موارد از دید مسئولین دور مانده است.
منبع: تابناک
