به گزارش نیمه پر، گفتگوی عباس عراقچی با برنامه نگاه یک درباره چشم انداز توافق، حداقل در پنج موضوع محوری ازجمله ماهیت توافق، نقش پارلمان‌ها، رسمیت توافق، قطعنامه شورای امنیت و زمان لغو تحریم‌ها ابهامات جدی ایجاد کرده است
از دقیقه ۹۰ مذاکرات هسته ای چند روزی گذشته و امروز وقت اضافه مذاکرات سپری میشود. کارشناسان هسته ای در وین مذاکرات خود را تقریبا تمام کرده اند و هم اکنون معاونین و وزرای ۷ کشور در حال رایزنی های نهایی بر سر قریب به ۷۵ صفحه متون توافقات هسته ای هستند و همه گمانه زنی ها و پیش بینی های افراد نزدیک و دور به مذاکرات و تیم های کشورهای مختلف از اعلام خبر حصول توافق نهایی طی چند روز آینده حکایت دارد.
چند روزی که شاید دیگر اتفاق مهمی را به همراه نداشته، راه حل ها و چارچوب ها غیر قابل تغییر شده و تنها جزئیاتی برای نهایی شدن باقی مانده باشد. اما این همه پیشرفت و این همه امیدواری به نهایی شدن مذاکرات هسته ای بعد از حدود ۱۲ سال نهایتا نتوانسته خاصیت ذاتی این مذاکرات یعنی “ابهام و عدم درز اطلاعات حتی محدود” را از این مذاکرات جدا کند و برای ناظرین این مذاکرات فضایی شفاف را ترسیم نماید.
در این میان سید عباس عراقچی به عنوان عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته ای همیشه فردی بوده است که اخبار مربوط به جزئیات مذاکرات را در اختیار رسانه ها قرار می داده و بیش از هر فرد دیگری از تیم مذاکره کننده هسته ای پاسخگوی سوالات و شبهات رسانه ها و مطبوعات درباره مذاکرات هسته ای بوده است.
معاون وزیر امورخارجه که به نظر می رسد از ابتدا طبق وظیفه ای تعیین شده مسئول انتقال اخبار از تیم مذاکره کننده به رسانه ها و عموم مردم بوده است شنبه شب بار دیگر مهمان برنامه نگاه یک شد تا به سوالات مجری این برنامه که عموما سوالات اصلی مطرح در همه رسانه ها بود پاسخ دهد، پاسخ هایی که اینبار امید آن میرفت با نزدیک شدن به روزهای پایانی مذاکرات هسته‌ای گره‌گشاتر از قبل فضای ابهام را از میان برداشته و به مردم صریحا بگوید که چه روند و اتفاقاتی در جریان مذاکرات هسته ای در حال وقوع است.
عباس عراقچی اما شنبه شب بیش از هر زمان دیگری پاسخ سوالات مربوط به توافقات هسته ای را به گونه ای مطرح کرد که نه تنها جوابگوی سوالات نبود بلکه در برخی موارد نیز کار را به جایی رساند که بسیاری از مخاطبین برنامه نگاه یک بعد از پایان برنامه سوالات عجیب غریبی را در افکار خود حس می کردند و به شبهاتی رسیده بودند که شاید تاکنون برای هیچ کدام از آنها مطرح نبود.
* اول اینکه این توافق چرا ا”مضا” نمی شود و چرا این توافق از نظر تیم مذاکره کننده یک معاهده بین المللی نیست؟ که اگر این توافق قرار نیست امضا شود پس چه تعهد بین المللی برای طرفین فراهم می کند؟
عضو ارشد تیم مذاکره کننده در این خصوص با اشاره به اینکه توافق نهایی مانند آنچه در ژنو به دست آمده بود یک معاهده نیست که امضا شود گفت: جمع بندی و رسیدن به توافق به عنوان امضای توافق یاد میشود در حالیکه این یک برنامه جامع اقدام مشترک است و نه معاهده یا پیمان که امضا شود. روز توافق هنوز تصمیمی گرفته نشده که امضایی پای آن باشد یا نه .
* دوم اینکه اگر قرار است توافق نهایی شده و به مجالس کشور ها برود اگر در هر کدام از این ۷ کشور توافق به هر دلیلی نقض شد یا تغییر کرد تکلیف چه خواهد بود؟
عباس عراقچی در این خصوص نیز اشاره کرد که اگر به توافق برسیم و همه اسناد نهایی شود، آیا با رسیدن به آن می‌توان گفت که توافق داریم؟ جواب منفی است. باید مراحل قانونی در کشورها طی شود که در آمریکا کنگره خواسته که این نهاد توافق را بررسی کند و مجلس ما نیز در مصوبه اخیر خود خواست که به این نهاد ارائه شود و اگر در ۱۶ تیر به یک جمع بندی از توافق برسیم هنوز توافقی نداریم تا این روال قانونی طی شود که پس از آن دولتها و کشورها اعلام می‌کنند که توافق داریم و توافق به دست آمده رسمیت می‌یابد.
وی همچنین گفت: در اثر این توافق طرف مقابل ملزم به تعهدات خود است. وجود قطعنامه شورای امنیت از نظر قوانین ما و مجلس مصوبه‌ای به حساب نمی‌آید که مجلس ما ملزم به اطاعت باشد و دولت ملزم به پیروی از الزامات مجلس است، اما در عین حال الزامات حقوق بین‌المللی نیز سر جایش است.
*سوال سوم اما آنجایی است که مخاطبین سخنان عراقچی از خود می پرسند اگر قرار است توافق رسمی نباشد و قبل از رسمی شدن به مجالس کشورها برود، پس چرا شورای امنیت سازمان ملل روز جمع بندی قرار است آن را تایید کند؟ و حقیقتا شورای امنیت قرار است چه چیزی را تایید کند؟
عراقچی در خصوص پذیرش توافق، عملیاتی کردن آن و اجرایی شدن توافق زیر نظر آژانس هم عنوان کرد: روز اول روزی است که به جمع بندی از توافق می‌رسیم و اعلام خواهد شد و بعد از آن شورای امنیت قطعنامه را صادر می‌کند. بعد منتظر می‌مانیم روال قانونی در کشورها طی شود و بعد که کشورها آمادگی خود را اعلام کردند، میشود روز توافق و بعد از روز توافق طرف‌های مقابل تحریم‌هایشان را لغو می‌کنند و ایران هم شروع می‌کند به مقدمات اقداماتی که باید صورت دهد .
*سوال چهارم هم اینکه اگر قرار نیست مجالس نظرشان در این توافق مد نظر قرار گیرد پس چرا اصلا این توافق به مجالس کشورها می رود و یک ماه و نیم هم برای آن زمان صرف می شود؟
عراقچی در این زمینه گفته بود: قطعنامه شورای امنیت به عنوان ضامن اجرای توافق نهایی برطبق الزامات حقوق بین‌الملل صادر خواهد شد و ضمانتی برای اجرایی شدن توافق نهایی خواهد بود و اگر کنگره آمریکا بخواهد رد کند، دولت آمریکا موظف است وتو کند. اگر توافق اجرایی نشود ایران حق خود را محفوظ خواهد داشت که به برنامه قبلی بازگردد
* سوال آخر اما شاید مهمترین بخش باشد، و آن اینکه بالاخره در چه روزی قرار است تحریم های ایران لغو شود؟ روز اجرا یا روز توافق و یا روزی که آژانس انجام تعهدات ایران را تایید کند؟
عراقچی در خصوص لغو فوری تحریم‌های مالی، اقتصادی و بانکی نیز اظهار داشت: در روز توافق تمامی تحریم‌های اقتصادی و مالی اتحادیه اروپا، آمریکا و شورای امنیت یکجا لغو و متوقف میشود و همزمان نیز اقدامات ما انجام می‌گیرد که البته همزمانی اقدامات ما و آنها مشکلی است که باید به گونه‌ای رفع شود.
معاون وزیر خارجه در جایی دیگر یادآور شد: در روز اجرایی شدن توافق، تحریم‌ها لغو خواهد و اقدامات نظارتی و شفاف ساز از آن روز انجام خواهد شد.
عراقچی در این خصوص نیز در پاسخ به این سؤال که اگر این سه مرحله به ترتیب طی شود به نظر میرسد طرف غربی رفع تحریم‌ها را به راستی آزمایی آژانس منوط کنند، آیا این درست است؟ گفت: هنوز جمع بندی نهایی در این زمینه وجود ندارد. وقتی جمع بندی شد اطلاع رسانی می‌کنم.
عراقچی اضافه کرد: ما یک روز توافق و یک روز اجرایی شدن داریم و آژانس در طول اجرای توافق نهایی نقش ویژه‌ای در راستی آزمایی اقدامات ایران خواهد داشت.
با توجه به همه این پاسخ های عباس عراقچی به نظر میرسد که این ناهماهنگی و ابهام جدی نه تنها در فضای بیرون از مذاکرات بلکه شاید درون مذاکرات نیز وجود داشته باشد و باید منتظر بود و دید که سرانجام این همه تناقض و ابهام بالاخره به کجا ختم می شود.
دانشجو/