یکی از اولین توصیهها در اولین روز دولتاهمیت توجه دولتمردان به استعدادهای درونی ملت ایران در جهتگیری کلی نظام جمهوری اسلامی آنچنان است که رهبر معظم انقلاب در اولین روزی که دولت، مسئولیت سنگین ادارهی کشور را بر عهده میگیرد به آن اشاره میکنند و «خلع سلاح» در مقابل مشکلات را عاقبت کسانی میدانند که به بیرون کشور دل ببندند:
«درس بزرگی که ما از این فشارهای اقتصادی دریافت کردیم، این است که هرچه میتوانیم، باید به استحکام ساخت داخلی قدرت بپردازیم؛ هرچه میتوانیم، در درون، خودمان را مقتدر کنیم؛ دل به بیرون نبندیم. آنهائی که دل به بیرون ظرفیت ملت ایران میبندند، وقتی با یک چنین مشکلاتی مواجه شوند، خلع سلاح خواهند شد. ظرفیتهای ملت ایران خیلی زیاد است. ما باید بپردازیم به استحکام ساخت درونی اقتدار ملی.»[۲]
| مصادیق تذکر رهبری به مسئولین دولتی مبنی بر توجه به «ظرفیتهای درونی و نیروی مردم» در یکسالونیم گذشته | ||
| ردیف | متن بیانات | تاریخ و عنوان دیدار |
| ۱ | آنهائی که دل به بیرون ظرفیت ملت ایران میبندند، وقتی با یک چنین مشکلاتی ]فشار و تحریم[ مواجه شوند، خلع سلاح خواهند شد. | مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری ۱۳۹۲/۰۵/۱۲ |
| ۲ | نگاهمان به بیرون نباشد. این، توصیهی ماست. نمیشود از دشمن انتظار دوستی و محبّت و صمیمیّت داشت. نمیگوییم از اینها استفاده نکنید، امّا میگوییم اعتماد نکنید، چشم به آنجا ندوزید، چشم به داخل بدوزید. کلید حلّ مشکلات اینجا است؛ یعنی در درون کشور و امکانات داخلی کشور. | دیدار اعضای هیأت دولت ۱۳۹۲/۰۶/۰۶ |
| ۳ | بعضی میخواهند مشکلات را با تکیهی به دیگران، با رشوه دادن و تذلّل در مقابل دیگران حل کنند؛ بعضیها هم نه، میخواهند مشکلات را با توان داخلی خودشان حل کنند، اعتقادمان این است که باید از درون، خودمان را تقویت کنیم. این اساس کار است. | دیدار اعضای مجلس خبرگان ۱۳۹۲/۰۶/۱۴ |
| ۴ | مکرّر عرض کردهایم: ساخت اقتدار درونی ملّت که در درجهی اوّل با ایمان صحیح و راسخ و با اتّحاد آحاد مردم و با عمل درست مسئولین کشور و با همراهی مسئولان و آحاد مردم و با توکّل به خدای متعال انجام خواهد گرفت. | دیدار کارگزاران حج ۱۳۹۲/۰۶/۲۰ |
| ۵ | «نگاه خوشبینانه به استعداد بومی کشور» بایستی جدّی باشد، استعدادها پرورش پیدا کند؛ اینها پایههای اصلی کار است. وقتی کشوری با تکیهی به استعدادهای درونی، با تکیهی به ابتکار نیروی انسانی خود، با تکیهی به ایمان خود و با اتّحاد حرکت میکند، قطعاً به نتایج مطلوب خواهد رسید. | دیدار فرماندهان سپاه ۱۳۹۲/۰۶/۲۶ |
| ۶ | آنچه برای نظام جمهوری اسلامی حائز اهمّیّت است، استحکام ساخت درونیِ نظام جمهوری اسلامی است، استحکام درونی ملّت ایران است. | مراسم تحلیف دانشجویان دانشگاههای افسری ارتش ۱۳۹۲/۰۷/۱۳ |
| ۷ | همهی حرف ما با مسئولین – چه مسئولین گذشته، چه مسئولین امروز – همین است که باید برای گشایش مسائل کشور و مشکلات کشور، از جمله مشکلات اقتصادی، نگاه به درون باشد. | بیانات در دیدار دانشآموزان و دانشجویان۱۳۹۲/۰۸/۱۲ |
| ۸ | ملّت توجّه داشته باشد. ببینند که باید یک کشور اقتدار درونی خود را حفظ کند؛ این توصیهی همیشهی ما به مسئولین است. مشکلات کشور را تنها یک چیز حل میکند، آن هم عبارت است از نگاه به ظرفیّتهای درونی | بیانات در دیدار فرماندهان نیروی هوایی ارتش۱۳۹۲/۱۱/۱۹ |
| ۹ | کاری که وزارتخارجهی ما شروع کردند، ادامه پیدا خواهد کرد؛ ایران آنچه را قرار گذاشته است و عهد کرده است نقض نخواهد کرد. [اما] علاج مقابلهی با این دشمنی[آمریکا] هم فقط یکچیز است و آن، تکیهی به توان داخلی [است]. | بیانات در دیدار مردم آذربایجان۱۳۹۲/۱۱/۲۸ |
| ۱۰ | این مسئلهی هستهای و این مذاکرات اگر انشاءالله به نقطهی حلی برسد، باز خواهید دید همین فشارها وجود خواهد داشت، باید در مقابل این فشارها مصونیتسازی کرد، باید به بنای داخلی استحکامبخشی کرد. اقتصاد را باید قوی کنیم تا دشمن از تأثیرگذاری از این ناحیه مأیوس بشود. | جلسه تبیین سیاستهای اقتصاد مقاومتی۱۳۹۲/۱۲/۲۰ |
| ۱۱ | دستگاههای دولتی خودشان را موظّف کنند که برای محصول این مجموعهها رقیب خارجی نتراشند؛ یکی از بخشهای اقتصاد مقاومتی که ما گفتیم، این است. ستون فقرات اقتصاد مقاومتی تولید داخلی است. تولید داخلی اگر بخواهد رونق پیدا بکند یقیناً باید، هم به آن کمک تزریق بشود، هم از چیزهایی که مانع رشد آن است جلوگیری بشود. | بازدید از گروه صنعتى مپنا ۱۳۹۳/۰۲/۱۰ |
| ۱۲ | اقتصاد مقاومتى یعنى ما اگر به نیروى داخلى، به ابتکار جوانها، به فعّالیّت ذهنها و بازوها در داخل، تکیه کنیم و اعتماد کنیم، از فخر و منّت دشمنان خارجى، خودمان را رها خواهیم کرد؛ راه درست این است. هرجایى که ما به ابتکار و استعداد جوانانمان تکیه کردیم، آنجا ناگهان مثل چشمهاى جوشید، شکوفا شد. | دیدار مردم استان ایلام ۱۳۹۳/۰۲/۲۳ |
| ۱۳ | دستگاههاى دولتى و دستگاههاى مدیریّت کشور وظایفى در زمینهی اقتصاد مقاومتی دارند. علاج مشکلات کشور، اقتصاد مقاومتى است. علاج مشکلات کشور را بیرون از این مرزها نمیشود پیدا کرد. کار بکنند … معتقدیم آنچیزى که علاج مشکلات کشور است، در درون کشور است، در درون وجود من و شما است. | دیدار نمایندگان مجلس شوراى اسلامى ۱۳۹۳/۰۳/۰۴ |
| ۱۴ | به مسئولین دولت عرض میکنم: اقتصاد مقاومتی را جدّی بگیرید. خب، رئیس جمهور محترم گفتند، مسئولین دیگر هم کموبیش اظهار کردهاند، گفتهاند، منتها باید عمل کرد… در اقتصاد مقاومتی تکیه بر تولید داخلی است، بر استحکام بنیهی درونیِ اقتصاد است. | دیدار مسئولان نظام ۱۳۹۳/۰۴/۱۶ |
| ۱۵ | کلید رونق اقتصادی که مورد تأکید رئیسجمهور محترم نیز است، مسألهی تولید است. باید با استفاده از ظرفیتهای فراوان داخلی، تولید را به حرکت درآورد. | دیدار اعضای هیأت دولت ۱۳۹۳/۰۶/۰۵ |
| ۱۶ | کشور باید با نیروى درونى اداره بشود؛ یعنى با استعدادهاى درونى ما، نیروى انسانى ما، هوش جوانان ما، با اینها باید اداره بشود؛ اگر این شد، هیچ قدرتى در دنیا قادر نخواهد بود که سرنوشت اقتصادى کشور را در دست بگیرد و ملعبهى خودش قرار بدهد. | در دیدار با نخبگان جوان۱۳۹۳/۰۷/۳۰ |
| ۱۷ | کشور را باید قوى کنیم. تقویت کشور متوقف است بر استفادهى از همهى ظرفیتها و توانایىهایى که ما در داخل کشور و در بیرون کشور داریم. | دیدار با اعضاى مجلس خبرگان رهبرى ۱۳۹۳/۰۶/۱۳ |
| ۱۸ | دستگاههاى دولتى در بخشهاى مختلف به این مسائل اقتصادى توجّه کنند و از بسیج هم کمک بگیرند. همانطور که قبلاً گفتیم که پایهى اقتصاد مقاومتى عبارت است از تقویت تولید داخلى و کاهش وارداتى که یا غیرضرورى است یا مشابه داخلى دارد. | دیدار اعضاى مجمع عالى بسیج مستضعفین۱۳۹۳/۰۹/۰۶ |
| ۱۹ | ازجملهى بزرگترین مسئولیّتهاى مسئولین کشور همین است که کارى کنند اگر دشمن دلش نخواست تحریم را بردارد، به رونق کشور و پیشرفت کشور و رفاه مردم ضربهاى وارد نشود؛ راه آن چیست. راه آن این است که مراجعه کنیم به درون کشور، از نیروهاى درونى کشور استفاده کنیم | بیانات در دیدار مردم قم ۱۳۹۳/۱۰/۱۷ |
| ۲۰ | تلاش مسئولین برای این است که حربهی تحریم را از دست دشمن غدّار بیرون بیاورند. البتّه اگر توانستند چه بهتر [امّا] اگر نتوانستند همه بدانند، در داخل راهکارهای فراوانی وجود دارد که حربهی دشمن را کند میکند. ما اگر به داشتههای خودمان درست توجّه کنیم میتوان حربهی تحریم را کند کرد. | دیدار جمعى از فرماندهان نیروى هوایى۱۳۹۳/۱۱/۱۹ |
| ۲۱ | اگر در کشور اقتصاد مقاومتی باشد، هیچکدام از این تکانههای بینالمللی نمیتواند به زندگی مردم آسیب وارد کند. اقتصاد مقاومتی یعنی این؛ یعنی در داخل کشور، ساختِ اقتصادی و بنای اقتصادی جوری باشد که از نیروهای مردم استفاده بشود، کمک واقعی گرفته بشود، برنامهریزی بشود، بنای اقتصادی استحکام پیدا کند. | بیانات در دیدار مردم آذربایجان ۱۳۹۳/۱۱/۲۹ |
دو دیدگاه برای حل مشکلات کشور«بعضی میخواهند مشکلات را با کمک دیگران، با تکیهی به دیگران، با رشوه دادن به دیگران، با تذلّل در مقابل دیگران حل کنند؛ بعضیها هم نه، میخواهند مشکلات را با نیروی خودشان، با توان داخلی خودشان حل کنند – اعتقادمان این است که باید به تقویت ساخت درونی نظام اهمیت بدهیم؛ این اساس کار است. از درون، خودمان را باید تقویت کنیم. تقویت درونی با اندیشهی کامل، با نگاه عاقلانه و خردمندانه چیزی است ممکن.»[۳]
تحریم را به مذاکره گره نزنید
رهبر انقلاب، اگرچه گره زدن تحریم و مشکلات کشور به مذاکره را کاری نادرست میدانند، اما ضمن حمایت از تلاشها و تحرک دیپلماسی دولت، آنان را به توجه به راه حل اصلی مشکلات کشور – که همان استفادهی از ظرفیتهای درونزای کشور است – فرامیخوانند. چهارچوبی که هم میتواند وعدههای دولت یازدهم در آن محقق شود و هم کشور در مسیر رشد و پیشرفت به حرکت خود ادامه دهد:
«ما از تحرک دیپلماسی دولت حمایت میکنیم، پشتیبانی میکنیم. در کنار آمادگیهای همهجانبهی ملّت ایران – چه از لحاظ اقتصادی، چه از لحاظ امنیّت داخلی، چه از لحاظ استحکام ساخت درونی نظام اسلامی، چه از لحاظ وحدت ملّی و چه از لحاظ نظامی – به تلاش و تحرک دیپلماسی هم اهمیت میدهیم و حمایت میکنیم.»[۴]
«من همواره طرفدار ابتکار در سیاست خارجی و مذاکره بوده و هستم و توصیهی همیشگی من به مسئولان این بوده که در سیاست خارجی و مبادلات بینالمللی هرچه تلاش و ابتکار وجود دارد به کار بندند اما نباید نیازمندیهای کشور و برخی مسایل همچون تحریمها، به مذاکره گره زده شود.»[۵]
رمز همیشگی موفقیت جمهوری اسلامی
شاید برخی چنین تصور کنند که این توصیهی پرتکرار رهبر انقلاب مبنی بر تکیهی به تواناییهای ملت ایران، صرفاً تاکتیکی برای حل مشکلات فعلی و عبور از شرایط فشار و تحریم است. در حالیکه از نظر ایشان، این باور عمیق به نقش مردم، ریشه در اصول و جهتگیریهای انقلاب داشته و دارد. قاعدهای که عامل «تمام» پیروزیها و ناکامیهای نظام اسلامی را آشکار میسازد:
«هر جائی که مسئولین کشور توانائیهای مردم را شناختند و به کار گرفتند، ما موفق شدیم. هر جائی که ناکامی هست، به خاطر این است که ما نتوانستیم حضور مردم را در آن عرصه تأمین کنیم. ما مسائل حل نشده کم نداریم. در همهی مسائل گوناگون کشور، مسئولین باید بتوانند راههائی را برای حضور مردم پیدا کنند – همچنان که در عرصهی بسیار دشوارِ جنگ این اتفاق افتاد، کسانی توانستند راه را باز کنند – در زمینههای گوناگون هم میشود، در اقتصاد هم میشود. اقتصاد کشور، تولید کشور میتواند به وسیلهی همت مردم، با پول مردم، با ابتکارهای مردم، با انگیزههای مردم، چندین برابر شکوفائی پیدا کند.»
«حضور مردم چه جوری است؟ این، همان نکتهی اصلی است. اینجاست که مسئولین باید زمینهها را، مدلها را، فرمولهای عملی و قابل فهم عموم را، فرمولهای اعتمادبخش را برای مشارکت مردم فراهم کنند.»[۶]
«در دوران طاغوت میگفتند کشور صاحب دارد؛ صاحب کشور کیست؟ شاه؛ درحالیکه او یک انگل و سربار و زیادی در کشور بود، نه صاحب کشور؛ صاحب کشور مردمند؛ بله، کشور صاحب دارد؛ صاحب کشور کیست؟ مردم. کار وقتی دست خود مردم سپرده شد، آنوقت کارها به سامان خواهد رسید. تدبیر مسئولان در هر برههای از زمان در دوران جمهوری اسلامی، باید این باشد؛ کارها با تدبیر، با برنامهریزی، با ملاحظهی همهی ظرایف و دقایق در اختیار مردم گذاشته بشود؛ آنوقت کارها پیش خواهد رفت. ما هم از اوّل انقلاب تا امروز هر وقتی هر کاری را محوّل به مردم کردیم، آن کار پیش رفته است؛ هر کاری را انحصاری در اختیار مسئولان و رؤسا و مانند اینها قرار دادیم، کار متوقّف مانده است. نمیگوییم حالا همیشه هم متوقّف مانده امّا غالباً یا متوقّف یا کُند ]شده]؛ اگر متوقّف نمانده است، کُند پیش رفته است. امّا کار دست مردم که افتاد، مردم کار را خوب پیش میبرند.»[۷]
روش امام و رهبری در هدایت نظام اسلامیدر زمینهی حل مشکلات اقتصادی و باز کردن گره معضلات این حوزه نیز رهبر انقلاب چارهی کار را در یک چیز مهم میدانند: «مردمی کردن اقتصاد». پیدا کردن «راههایی برای حضور مردم در زمینهی اقتصاد» یکی از مطالبات رهبر انقلاب از مسئولین در سال ۹۰ بود؛ که البته پاسخ درخوری هم به آن داده نشد.
دو سال بعد، سال ۹۲ سالی بود که انتظار میرفت با حضور حماسی مردم در دو عرصهی سیاسی و اقتصادی آیندهی خوبی برای کشور در این دو حوزه رقم بخورد. اگرچه حماسهی سیاسی با حضور پرشور ملت ایران در پای صندوقهای رأی و مشارکت ۷۲ درصدی مردم در انتخابات محقق شد، اما بار حماسهی اقتصادی بر زمین ماند.[۸]
حضور مردم چه جوری است؟ این، همان نکتهی اصلی است. اینجاست که مسئولین باید زمینهها را، مدلها را، فرمولهای عملی و قابل فهم عموم را، فرمولهای اعتمادبخش را برای مشارکت مردم فراهم کنند. بیانات در اجتماع بزرگ مردم کرمانشاه۱۳۹۰/۰۷/۲۰روش امام و رهبری در هدایت نظام اسلامی اما فقط این نبوده و نیست که فقط به توصیهی به حرکت بسنده کنند؛ بلکه جهت حرکت و اقدام لازم را هم نشان میدهند.[۹] در سیاستهای اقتصاد مقاومتی که در روزهای پایانی سال ۹۲ ابلاغ شد، یکی از محورهای اصلی، «مردممحوری» تعیین شده بود و رهبر انقلاب در مقدمهی ابلاغیه، بار دیگر از مسئولین خواسته بودند که «راههایی برای حضور مردم در جهاد مقدس اقتصادی» بیابند و با تهیهی قوانین و مقررات و تدوین نقشهی راههای لازم فرصت و زمینه را بر این امر فراهم سازند.[۱۰] موضوعی که در چند سخنرانی بعدی هم بارها مورد تأکید قرار گرفت و در این تأکیدها به فرمایش امیرالمؤمنین علیهالسلام استناد شد که «یدالله معالجماعه»[۱۱] هر جا مردم میآیند دست خدا هم هست:
«از ویژگیهای سیاستهای اقتصاد مقاومتی مردممحوری است که در این سیاستها ملاحظه شده. تجربه هم به ما نشان میدهد، بیانات و معارف اسلامی هم تأکید میکند که هرجا مردم میآیند دست خدا هم هست. یَدُ اللهِ مَعَ الجَماعَه؛ هرجا مردم هستند، عنایت الهی و کمک الهی و پشتیبانی الهی هم هست؛ نشانه و نمونهی آن، دفاع هشتساله، نمونهی آن خود انقلاب، و نمونهی آن گذر از گردنههای دشوار این ۳۵ سال [است] چون مردم در میدان بودند، کارها پیش رفته؛ ما در زمینهی اقتصادی به این کمتر بها دادیم.»[۱۲]
«اقتصاد ]مقاومتی[ درونزا است. درونزا است یعنی چه؟ یعنی از دل ظرفیّتهای خود کشور ما و خود مردم ما میجوشد؛ رشد این نهال و این درخت، متّکی است به امکانات کشور خودمان؛ درونزا به این معنا است.»[۱۳]
«سال گذشته بیستونهم بهمن، سیاستهای اقتصاد مقاومتی را به دستگاههای مختلف ابلاغ کردیم؛ امروز یکسال گذشته. اقتصاد مقاومتی برای کشور ضروری است؛ تحریم باشد هم لازم است، تحریم نباشد هم لازم است. آنروزی که تحریمی هم در این کشور وجود نداشته باشد، اقتصاد مقاومتی برای این کشور ضروری است، لازم است. … اقتصاد مقاومتی یعنی در داخل کشور، ساختِ اقتصادی و بنای اقتصادی جوری باشد که از نیروهای مردم استفاده بشود، کمک واقعی گرفته بشود، برنامهریزی بشود، تکیهی مسئولان کشور بر این باشد که حرکت اقتصادی کشور را اینجوری قرار بدهند.»[۱۴]
آیا مسئولین دولتی خواهند توانست مقدمات تحقق «حماسهی اقتصادی» که تنها با ایجاد زمینهی حضور مردم در عرصهی اقتصاد کشور میسر میگردد را فراهم آورند؟ بیشک پیش از هر اقدامی مهمترین عامل موفقیت آنها در این آزمون »ایمان و باور» به نیروی معجزهآسای مردم خواهد بود.
[۱۴] بیانات در دیدار مردم آذربایجان ۱۳۹۳/۱۱/۲۹
