به گزارش سایت خبری رامسرنوین به مناسبت ۳ اردیبهشت و مصادف با سالروز تولد شیخ بهایی که با عنوان روز معمار نام گذاری شده است به سراغ دکتر سید یاسر موسوی ریاست دانشگاه آزاد اسلامی رامسر و دکترای معماری انرژی رفتیم تا با خصوصیات این رشته و تخصص بیشتر آشنا شویم
بازار کار برای مهندسین معماری
در حال حاضر اگر نگاهی به دفاتر معماری بیندازید، متوجه می‌شوید که معماران با سابقه‌ی یک تا سه سال که توان طراحی بالایی دارند، به‌خوبی جذب بازار کار می‌شوند. به‌ویژه اگر به نرم‌افزارهای تخصصی نیز مسلط باشند. انتخاب نرم‌افزار، بسته به زمینه کاری متفاوت است؛ مثلاً برای طراحی مفهومی و مدل‌سازی، نرم‌افزارهایی مثل Rhino یا SketchUp مناسب هستند. برای طراحی داخلی، ۳ds Max انتخاب فوق‌العاده‌ای است. اما برای تهیه نقشه‌های فاز ۲ (اجرایی)، نرم‌افزارهای اصلی Revit و AutoCAD هستند.
نقشه‌های فاز ۲ به نقشه‌های اجرایی گفته می‌شود که شامل جزئیات دقیق پنجره‌ها، محل دقیق ستون‌ها، دیتیل‌های اجرایی و… است. ما در معماری ابتدا یک طرح اولیه (فاز یک) داریم که معمولاً با اتود دستی آغاز می‌شود. این طرح سپس باید به نقشه‌های دقیق و اجرایی فاز ۲ تبدیل شود.
اگر یک دانشجوی معماری از سال اول دانشگاه وقت کافی برای یادگیری هم‌زمان مهارت‌های نرم‌افزاری و دانش فنی معماری بگذارد، می‌تواند به سطح بالایی از توانمندی برسد. منظور از دانش فنی، آشنایی دقیق با نحوه اجرای نما، نوع سنگ و ترتیب نصب آن، شاسی‌کشی، دیتیل‌های اجرایی و… است. اگر دانشجو به این موارد مسلط باشد، می‌توان با اطمینان گفت که رشته‌ای به‌اندازه معماری نمی‌توان پیدا کرد که چنین ظرفیت بالایی برای درآمدزایی داشته باشد—چه در ایران و چه در کشورهای منطقه مانند امارات، عمان و قطر که شدیداً به‌دنبال معماران حرفه‌ای هستند.
در ایران هم وضعیت بازار کار برای معماران رو به رشد است. اگر بخواهیم معماری را با عمران مقایسه کنیم، باید گفت که مهندس عمران بیشتر در بخش اجرا فعالیت دارد و وظیفه‌اش محاسبه و تحلیل طرح‌هایی است که معمار ارائه داده—مثل ابعاد ستون‌ها، تعداد و نوع میلگردها، ضخامت دیوارها و … . در حالی که معماری بیشتر روی طراحی تمرکز دارد و معمولاً کمتر مسئولیت مستقیم اجرای پروژه را بر عهده می‌گیرد. البته، در برخی موارد معماران وارد فاز اجرایی هم می‌شوند، اما بیشتر پروژه‌ها را مهندسان عمران در این مرحله مدیریت می‌کنند.
پیشرفت معماری در ایران
طی دو دهه‌ی گذشته شرایط برای مهندسی معمار در ایران تغییر کرده است. محیط کار برای معماران، به‌خصوص بانوان بهتر شده است. امروزه معماران زن زیادی در زمینه طراحی داخلی و حتی نظارت اجرایی پروژه‌ها فعال هستند و حضور مؤثرشان در این فضا پذیرفته شده است. مثلاً من شخصاً معمار خانمی را می‌شناسم که در پروژه‌های سنگ‌کاری نما تا طبقات بالای ساختمان بالا می‌رود و از نزدیک کار را بررسی می‌کند.
مهر معماران، سندی بر ساخت اصولی ساختمان
از نظر قانونی هم، پروژه‌های ساختمانی نیاز به امضای نقشه‌ها توسط چند مهندس دارند: معمار، عمران، مکانیک و برق. این افراد پس از بررسی طرح، آن را مهر و امضا می‌کنند و نقشه‌ی نهایی به کارفرما تحویل داده می‌شود. بعد از طی مراحل قانونی، اجازه ساخت صادر می‌گردد.پیمانکار مسئول رسیدن به مرحله ساخت یک ساختمان است، اما از پی‌ریزی، ستون‌گذاری و سفت‌کاری، کار به‌دست مهندس عمران می‌افتد. در این میان، برخی جزئیات هم وجود دارد که مربوط به مهندس معمار می‌شود؛ مثل طراحی حفاظ دور پنجره یا سایر بخش‌های ظاهری که اصطلاحات تخصصی خاص خود را دارند. وقتی کار به نازک‌کاری می‌رسد، دیگر نقش مهندس عمران کم‌رنگ می‌شود و میدان به معمار سپرده می‌شود. در این مرحله، نظارت بر عهده‌ی مهندس معمار است.
من بعنوان مهندس معماری حدود ساختمان‌ها را کنترل می‌کنم؛ یعنی نظارت می‌کنم که ساخت‌وساز در محدوده‌ی تعیین‌شده انجام شود. اگر بدون حضور مهندس ممار ساختی خارج از حدود صورت بگیرد، من به عنوان ناظر مقصر شناخته می‌شوم و باید پاسخگو باشم. حتی اگر پس از پایان ساخت، سنگ نما بریزد، باز هم ناظر معمار مسئول است. چون طراحی و نظارت بر نمای ساختمان، بر عهده‌ی معمار است.
تاریخچه و گرایش های تخصصی معماری در ایران
در گذشته، معماری فقط دارای یک شاخه‌ی تحصیلی بود. اما به‌مرور زمان، شاخه‌هایی مثل شهرسازی، معماری داخلی، طراحی شهری، برنامه‌ریزی شهری و معماری اسلامی به آن اضافه شد. امروزه حتی گرایش‌هایی مثل “معماری انرژی” هم در مقطع کارشناسی ارشد ارائه می‌شود. دانشگاه‌های معتبری مانند علم و صنعت، تهران، و شهید بهشتی در این زمینه فعال هستند.
“معماری انرژی” تلاش دارد مصرف انرژی ساختمان را به حداقل برساند. هدف این است که ساختمان‌ها به سمت “مصرف انرژی نزدیک به صفر” حرکت کنند؛ هرچند رسیدن به صفر مطلق امکان‌پذیر نیست. اینجاست که تخصص معمار اهمیت پیدا می‌کند. همان‌طور که برای انتخاب پزشک، همیشه به دنبال متخصص هستیم، در معماری نیز باید متخصص انتخاب شود. معماری تلفیقی از علم و هنر است. بخش علمی آن مثلاً تعیین ابعاد اتاق خواب، مبتنی بر عرف و دانش مهندسی است. اما بخش هنری آن در حوزه‌ی علوم انسانی قرار می‌گیرد، جایی که سلیقه و احساس دخیل است.
انتخاب گروه های مشاوره برای معماری
در ایران متأسفانه هنوز فرهنگ کار گروهی و مشورتی در معماری جا نیفتاده. ما عادت داریم انفرادی کار کنیم. مثل ورزش‌هایی که تک‌نفره‌اند؛ ولی در کار تیمی ضعف داریم.
مثالی بزنم: در یکی از پروژه‌هایی که در دفتر کار می‌کردم، طراحی به‌تنهایی انجام شد و بعد به من ارجاع داده شد تا از منظر انرژی بررسی‌اش کنم. متوجه شدم میزان مصرف انرژی به‌طور غیرمنطقی بالا است. چرا؟ چون پنجره‌ها بیش از حد بزرگ طراحی شده بودند، فقط برای زیبایی بصری. اگر از ابتدا تیم مشاور همراه پروژه بود، اجازه چنین طرحی را فقط برای زیبایی نمی‌دادند. اینجاست که اهمیت نگاه تخصصی و گروهی در معماری روشن می‌شود.
معماری تلفیق هنر و دانش مهندسی
در مورد هنر در معماری هم باید بگویم که بسیار مهم است. مثلاً در گذشته، برای ورود به دانشگاه تهران، آزمونی برگزار می‌شد که در آن مهارت طراحی دستی بسیار مهم بود. کسانی وارد این رشته می‌شدند که از نظر هنری قوی بودند، طراحی و نقاشی بلد بودند، و اغلب روحیه لطیف‌تری داشتند. پروژه‌هایی که تولید می‌کردند هم سطح بالایی داشت. ولی با گذر زمان، این آزمون حذف شد و ورودی‌های صرفاً علمی جای آن را گرفتند. در حالی که یک معمار باید در کنار دانش، هنر و روحیه خلاق هم داشته باشد.
معماری یک رشته نیست، بلکه مجموعه‌ای از رشته‌هاست. یک معمار باید طراحی بداند، نقاشی بلد باشد، فضا را بشناسد و از زیبایی‌شناسی درک عمیقی داشته باشد.اما با گذشت زمان آن آزمون‌ها حذف شد.
معماری فقط یک رشته نیست، تلفیقی از چند رشتۀ متفاوت است. یک معمار باید طراحی بلد باشد، باید مجسمه‌سازی و نقاشی را بشناسد و در عین حال فن اجرای ساختمان را هم فراگرفته باشد. به نظر من، مهندس معمار باید در وهله اول یک مهندس هنرمند باشد و بعد یک هنرمندِ مهندس.
چالش ها و پیشرفت ها
قبل از انقلاب، ورود به معماری خیلی سخت بود. هزینه‌ی تحصیل بالا بود، دانشگاه ملی (شهید بهشتی کنونی) و دانشگاه تهران آزمون‌های سختی می‌گرفتند و تحصیل در این رشته هم بسیار هزینه بر بود. خیلی از معمارهای قدیمی از خانواده‌های اعیانی بودند. بعد از انقلاب، مخصوصاً از دهه ۷۰ به بعد، فضا بازتر شد و الان فارغ‌التحصیل معماری از همه‌ی اقشار هستند که این اتفاق بسیار مثبت و باعث پیشرفت است. حال وقتی تعداد معمارها زیاد می‌شود، طبیعی‌ست که انتظار داشته باشیم به همان نسبت پروژه‌های معماری هم افزایش پیدا کند. اما در عمل چنین اتفاقی نمی‌افتد. به‌عبارتی، حجم پروژه‌ها محدود است، ولی تعداد معمارها و مهندسین عمران بسیار بیشتر. همین باعث می‌شود رقابت ناسالم شکل بگیرد و پای باندبازی به‌میان بیاید.
در فضای حرفه‌ای معماری، گاهی دفترهایی وجود دارند که از نظر علمی و فنی بسیار قوی هستند، اما در رقابت با دفترهایی که روابط یا «باند» قوی‌تری دارند، شکست می‌خورند. مثلاً دفتری که کیفیت کارش بالاست، ممکن است به‌خاطر قیمت بالاتر یا نداشتن ارتباطات لازم پروژه را از دست بدهد، و پروژه به دفتری برسد که قیمت پایین‌تری پیشنهاد داده، اما خروجی‌اش از نظر کیفی بسیار ضعیف‌تر است.
کارفرمای خوب باعث بالا موجب کیفیت کار است
علیرضا تقابنی، یکی از معماران ایرانی، جمله‌ی قابل‌تأملی دارد: «یکی از شانس‌های بزرگ من این بود که کارفرمای خوبی نصیبم شد.» واقعیت این است که در معماری، داشتن یک کارفرمای بافهم و خوش‌سلیقه، تفاوتی اساسی در کیفیت نهایی پروژه ایجاد می‌کند.
جامعه معماری ایران، خصوصاً پس از انقلاب، پیشرفت چشم‌گیری داشته. امروز وقتی در خیابان‌های شمال تهران قدم می‌زنید، می‌بینید که در طراحی و ساخت بناها اتفاقات خوبی افتاده و معماران جوان و باسواد زیادی وارد میدان شده‌اند. اما از طرفی، آشفتگی زیادی هم دیده می‌شود. نظارت‌ها ضعیف است و برخی ساختمان‌ها بدون توجه به اقلیم و فرهنگ منطقه ساخته می‌شوند.
برای مثال، در رامسر، نمای بسیاری از ویلاها به‌طور کامل تقلیدی از نمای رومی است. این نماها نه‌تنها ارتباطی با فرهنگ و اقلیم منطقه ندارند، بلکه گاه به‌قدری اغراق‌آمیز هستند که چهره شهر را زشت کرده‌اند.
بسیاری از ویلاهای امروزی با پنجره‌های بزرگ، سقف‌های بلند و مساحت‌های غیرضروری طراحی می‌شوند. نه‌تنها با اقلیم همخوانی ندارند، بلکه مصرف انرژی‌شان سرسام‌آور است. شخصاً پروژه‌ای را بررسی می‌کردم که در مجله معمار هم منتشر شده بود و جزو ۱۰ طرح برتر معرفی شده بود. میزان مصرف انرژی آن را با نرم‌افزار محاسبه کردیم: ۵۸۰! در حالی که عدد مطلوب برای این نوع ساختمان‌ها حدود ۱۶۰ است؛ یعنی بیش از سه و نیم برابر مصرف انرژی!
این خانه‌ها بیش از آنکه بر پایه اصول معماری اقلیمی طراحی شده باشند، برای نمایش و چشم‌و‌هم‌چشمی ساخته شده‌اند. در واقع، معماری ما به‌سمت معماری اشرافی رفته؛ پذیرایی‌های ۳۰۰ متری، آشپزخانه‌های ۵۰ متری و پنجره‌هایی که دورتادور خانه را گرفته‌اند، بدون هیچ توجهی به واقعیت مصرف انرژی و اقلیم منطقه.
ما حتی شاهد مد شدن سبک‌هایی هستیم که در اروپا، دهه‌ها پیش مورد استفاده قرار می‌گرفتند و امروز دیگر منسوخ شده‌اند. مثلاً در اشتوتگارت آلمان، در سال ۱۳۲۷ شمسی، ساختمان‌هایی ساخته شد که ساده، ارزان و سریع‌الاجرا بودند؛ مخصوص دوران پس از جنگ جهانی. اما همان سبک‌ها امروز در ایران مد شده‌اند!
همچنین در برهه‌ای، استفاده از صفحات آلومینیومی برای نما مد شده بود، اما با آتش‌سوزی‌هایی که به‌دلیل همین نماها اتفاق افتاد، به‌مرور کنار گذاشته شد. حالا دوباره یک مد دیگر، مثل همین نماهای کلاسیک پر از ستون، وارد بازار شده که معلوم نیست کی از مُد می‌افتد.
جالب است عمر ساختمان‌ها در اروپا به ۷۰ یا ۸۰ سال می‌رسد ولی در ایران ۳۰ سال بیشتر نیست. در ایران،معماری کلی پروژه‌ها ضعیف نیست، اما معماری خرد و جزئیات اجرایی به شدت مشکل دارد. در پروژه‌های ملی یا لوکس، معماری ما واقعا سطح بالاست. اما در سایر پروژه‌ها، اغلب شاهد آشفتگی، مصرف بی‌رویه منابع و نادیده‌گرفتن اصول علمی و اقلیمی هستیم.برج‌های زندگی ساختمان‌های اشرافی، که بر روی ساختمان‌های پایین‌تر تسلط دارند، وضعیت عجیبی را رقم می‌زنند. در اینجا، افراد می‌توانند در طبقه‌ای از یک ساختمان بلند زندگی کنند و به راحتی حریم خصوصی دیگران را نقض کنند. در یک کشوری مثل ایران، که چنین مسائلی ابتدا توسط شهرداری‌ها حل نشده‌اند، بسیاری از افراد هنوز از این مشکلات رنج می‌برند.
هزینه برای معماری ساختمان پس اندازی برای آینده
بسیاری از افراد ممکن است هزینه‌های کمتری جهت معماری ساختمان پرداخت کنند اما اگر به مهندسان معماری متخصص اعتماد کنند و با پرداخت هزینه‌های اولیه بالاتر در درازمدت مصرف انرژی کمتری داشته باشند. طراحی خوب فضای داخلی تأثیر زیادی بر روی روان افراد دارد و می‌تواند حس بهتری به ساکنان بدهد.
این روزها کمتر پلان‌های مناسب و خوب پیدا می‌شود. اگر وارد یک ساختمان شوید، معمولاً به طور مستقیم وارد پذیرایی یا اتاق خواب‌ها می‌شوید که این نوع طراحی به هیچ‌وجه مناسب نیست. فضای خصوصی باید از فضای عمومی جدا باشد تا حس امنیت و راحتی بیشتری به افراد بدهد. در طراحی‌های بد، آشپزخانه به‌طور کامل در دید قرار دارد و سرویس‌های بهداشتی و حمام به‌درستی مخفی نمی‌شوند. در یک آپارتمان کوچک با پذیرایی‌های بزرگ، این اشتباهات به وضوح دیده می‌شوند. چرا در خانه‌های قدیمی مانند خانه‌های طباطبایی یا بروجردی احساس خوبی داریم؟ چون این خانه‌ها با دقت طراحی شده‌اند و فضاهای خصوصی و عمومی به‌درستی از هم تفکیک شده‌اند.
در حقیقت، باید به تفکیک فضاها و ایجاد محرمیت توجه ویژه‌ای داشت. یکی از مواردی که در طراحی‌های امروزی در ایران اشتباه است، کوچک بودن آشپزخانه‌ها در مقایسه با پذیرایی‌های بزرگ است. فضا باید متناسب با نیازها و عملکرد آن طراحی شود
دانشگاه آزاد رامسر پیشرو در تربیت مهندسین معمار
در مورد آموزش معماری دانشگاه آزاد اسلامی رامسر یکی از مراکز معتبر در این زمینه است. رشته معماری در این دانشگاه از سال ۱۳۹۱ با مقاطع کاردانی و کارشناسی ناپیوسته آغاز شد و اکنون در مقطع کارشناسی پیوسته و با ۴ گرایش معماری، معماری داخلی، معماری شهری و برنامه‌ریزی شهری ادامه دارد. همچنین، این دانشگاه به‌دنبال جذب استادان جدید و تأسیس مقطع دکترا است.ما در اینجا به‌طور جدی در حال ارائه پوشش هستیم و با ۵ عضو هیئت علمی، بیشترین تعداد اعضای هیئت علمی در منطقه را داریم. دانشگاه آزاد اسلامی رامسر با بیشترین تعداد اعضای هیئت علمی استادیار در رشته معماری در غرب مازندران و شرق گیلان شناخته می‌شود. این دانشگاه با ۴۰۰ دانشجو و ۵ آتلیه مجهز مخصوص رشته معماری در حال فعالیت است.
توصیه ی یک متخصص معماری
توصیه من این است که اگر به طراحی علاقه دارید یا به مهندسی، شک نکنید که معماری یکی از بهترین رشته‌هاست.
معماری به شما این پتانسیل را می‌دهد که ایده‌های جدیدی برای طراحی و ساخت ساختمان‌ها ارائه دهید. اگر فکر می‌کنید که می‌توانید ایده‌های نو برای فرم‌های جدید ساختمان‌ها خلق کنید، این رشته برای شما مناسب است.
همچنین در این رشته می‌توانید به‌تنهایی خودکفا باشید و نیازی به استخدام در شرکت‌های بزرگ نخواهید داشت. شما می‌توانید با یک دفتر کوچک کار خود را آغاز کنید و با استفاده از دانش و مهارت‌هایی که در این رشته به دست می‌آورید، مانند مهارت در نرم‌افزارهای طراحی به راحتی پروژه‌های مختلف را انجام دهید.
ابزارهای مورد نیاز در این رشته بسیار ساده است. شما تنها به یک لپ‌تاپ نیاز دارید که اکنون تقریباً همه افراد آن را دارند. با نصب نرم‌افزارهای مورد نیاز، که اغلب به صورت رایگان در ایران در دسترس هستند، می‌توانید به راحتی شروع به کار کنید. یادم می‌آید که زمانی در تهران در فروشگاهی بودیم و فردی از امارات آمده بود. او نرم‌افزار “راینو” را دیده و گفته بود که در امارات این نرم‌افزار ۲۵۰۰ دلار قیمت دارد، اما در ایران به راحتی آن را پیدا می‌کنید.
این امکانات به ما کمک کرده تا رشته معماری در ایران پیشرفت کند و امروزه بسیاری از افراد به‌صورت فریلنسری در این رشته فعالیت می‌کنند. بسیاری از طراحان ایرانی در سایت‌هایی مثل لینکدین پروژه‌های طراحی خارجی را دریافت می‌کنند و به‌راحتی می‌توانند درآمد دلاری کسب کنند. برای مثال، شما یک پروژه طراحی ساختمان دریافت می‌کنید، مثلاً با هزینه ۲۵۰ دلار و زمانی دو روزه برای انجام آن. اگر توانایی انجام آن را داشته باشید، ۲۵۰ دلار به‌راحتی به حساب شما واریز خواهد شد.
در نهایت باید گفت که معماری می‌تواند فرصت‌های فراوانی را در اختیار شما قرار دهد. البته، اگر در مراحل اجرای پروژه‌ها دقت نداشته باشید، ممکن است مشکلاتی ایجاد شود. مثلاً در محاسبات ممکن است خطایی رخ دهد که به‌راحتی می‌تواند موجب اشتباه در طراحی و اجرا شود. بنابراین، داشتن دانش اولیه در محاسبات ساختمان‌ها و جزئیات پروژه‌های طراحی اهمیت زیادی دارد.
پایان خبر/