برای نوزادانی که پیش از هفته ۲۴ متولد می‌شوند، احتمال زنده ماندن بسیار کم است و در صورت زنده ماندن معمولا دچار مشکلات مزمن مربوط به سلامت می‌شوند. این نوزادان ممکن است در تکلم، یادگیری و مهارت‌های حرکتی هم دچار اشکال شوند.
تولد نوزادان زودتر از موعد طبیعی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها و نگرانی‌های زوج‌ها به ویژه مادران جوانی است که در انتظار تولد فرزندشان به سر می‌برند و این تولد زودهنگام نوزاد و تکامل نیافتن اندام‌های او از جمله مهم‌ترین عوامل بروز این نگرانی است، زیرا مقاومت و ایمنی بدن نوزاد را در برابر بیماری‌ها و عفونت‌های احتمالی به حداقل می‌رساند و در شرایطی خاص خطر مرگ را نیز برای نوزاد به همراه دارد.
بر اساس مطالعات درصدی از نوزادان به جای تولد در زمان طبیعی، قبل از موعد طبیعی متولد می‌شوند. این نوزادان که در گروه نوزادان نارس قرار می‌گیرند در مقایسه با نوزادان دیگر در هفته اول تولد ۶ برابر و در سال اول تولدشان ۳ برابر نوزادان معمولی با خطر آسیب پذیری و مرگ روبه رو هستند. احتمال ابتلا به مشکلات و اختلال‌های تنفسی در این نوزادان زیاد است. تنظیم دمای بدن نوزادان نارس در مقایسه با نوزادان طبیعی سخت‌تر است و این گروه ممکن است در روند رشد مغزی شان با مشکل روبه رو شوند. از این رو زایمان زودرس می‌تواند عوارض متعدد و نگران کننده‌ای برای والدین نوزاد به همراه داشته باشد.
تولد زودرس در سه‌چهارم موارد مرگ‌و‌میر نوزادان و نیمی از موارد اختلالات نورولوژیک در کودکان مقصر است. خطر مشکلات مرتبط با تکامل دستگاه عصبی و بیماری‌های ناتوان کننده در کودکان با سابقه تولد زودرس به مراتب بیشتر از سایرین است.
سن بارداری به طور معکوس با خطر مرگ‌و‌میر نوزادان در ارتباط است. مرگ‌و‌میر نوزادان به میزان قابل‌توجهی در نوزادانی که پیش از هفته ۳۲ بارداری متولد شده اند بالاتر است. متاسفانه با وجود پیشرفت‌های اخیر در مراقبت‌های مامایی و نوزادی، شیوع تولد‌های زودرس رو به افزایش است. طی دو دهه گذشته شمار تولد‌های زودرس ۲۰ درصد افزایش داشته و بیشتر این موارد بین هفته‌های ۳۴ تا ۳۶ بارداری اتفاق افتاده‌اند. علل زایمان و تولد زودرس هنوز دقیقا مشخص نیستند.
احتمالا ترکیبی ازعوامل ژنتیکی و محیطی مطرح هستند. نژاد غیر سفید، فواصل کم بین بارداری‌ها، استرس فیزیکی یا روانی مادر و لاغری مفرط او، از این عوامل هستند. بیماری‌هایی نظیر واژینوز باکتریایی، عفونت‌های داخل رحمی، عفونت‌های غیرزنانه، جراحی شکمی در مادر، اختلالات اندوکرین مادر، چندقلویی، طول سرویکس کوتاه‌تر از ۳ سانتی متر، سیگار، ناهنجاری‌های رحمی و جفت سرراهی در شروع زایمان و تولد زودرس مقصر شناخته شده‌اند.
زایمان زودرس و علائم آن:
به تولد بین هفته‌های ۲۲ تا ۳۷ بارداری زایمان زودرس گفته می‌شود. اگر چه علت آن دقیقا مشخص نیست، ولی عوامل زیر نقش اساسی در زایمان زودرس دارند:
– عفونت‌های واژینال بخصوص باکتریال: مواد ترشح شده از باکتری‌ها باعث پاره شدن کیسه آب می‌شود و گاهی ورود باکتری به مایع آمنیوتیک باعث زایمان زودرس می‌شود.
– ناهنجاری در رحم
– مشکلات جفت مانند جفت سر راهی و کندگی جفت
– بزرگی بیش از حد رحم مانند چند قلویی و افزایش مایع آمنیوتیک
– برخی بیماری‌ها مانند دیابت، ژنژویت (عفونت لثه شدید)، لوپوس، آسم شدید، هپاتیت، بیماری‌های روده، عفونت کلیوی، عفونت ریوی، ضربه به شکم، جراحی شکم مانند آپاندیس در بارداری
تعدادی از ریسک فاکتور ها:
– سن کمتر از ۱۸ یا بیشتر از ۳۵
– قد کوتاه
– سابقه قبلی از زایمان زودرس
– حاملگی دو قلو و یا چند قلو
– وزن کم قبل از حاملگی
– مصرف سیگار، الکل، کوکائین در حاملگی
– خونریزی واژینال در بیش از یک تریمستر
– فاکتور‌های ژنتیکی
– کار سخت و طولانی مدت
همچنین برخی مطالعات نشان داده که استرس زیاد باعث تولید هورمون‌هایی می‌شود که انقباضات رحم را بیشتر کرده و منجر به زایمان زودرس می‌شود. افسردگی و استرس از جمله شایع‌ترین عوامل خارجی است که موجب بروز زایمان زودرس می‌شود. براساس نتایج تحقیقات، مادرانی که دوران بارداری خود را با نگرانی، افسردگی و استرس پشت سر می‌گذارند احتمال بروز این اختلال را در نوزادشان افزایش می‌دهند چرا که این حالات روحی موجب افزایش هورمون استرس در زنان باردار می‌شود و احتمال زایمان زودرس را در آن‌ها بالا می‌برد.
شب بیداری، شب کاری، تنش‌ها و فشار کاری زنان باردار در برخی از مشاغل مانند پرستاری نیز می‌تواند احتمال بروز این عارضه را در زنان باردار افزایش دهد و احتمال تولد نوزاد را پیش از تکامل اندام‌های درونی بدن به ویژه اندام‌های تنفسی در هفته‌های ۳۴ و ۳۵ بالا ببرد؛ اختلالی که بروز آن موجب آسیب پذیری نوزاد شده و نیاز به مراقبت‌های ویژه از نوزاد را ضروری می‌کند.
مشکلات ناشی از زایمان زودرس:
همانطور که پیش‌تر اشاره شد، اعضای بدن نوزاد نارس به حد کافی رشد نکرده اند که این مسئله می‌تواند منجر به مشکلات مربوط به سلامتی شود:
نوزادانی که در حدود ۳۲ هفتگی (کمی بیشتر از ۷ ماه) متولد می‌شوند، احتمالا قادر به تنفس، تغذیه و تنظیم دمای بدنشان نیستند. اما معمولا بعد از این کودکان برای رشد زمان دارند و بیشتر آن‌ها از بیمارستان مرخص می‌شوند.
نوزادانی که پیش از ۲۶ هفتگی (زیر ۶ ماه) متولد می‌شوند بیشتر احتمال دارد که دچار مشکلات جدی شوند. اگر نوزاد شما با جثه بسیار کوچک یا بیمار متولد شده است، ممکن است مجبور باشید برای درمان او تصمیمات سختی بگیرید.
نوزادان نارسی که به بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان منتقل می‌شوند، تحت مراقبت‌های شدید برای جلوگیری از عفونت و یا تغییرات تنفسی و ضربان قلب قرار می‌گیرند و تا زمانی که قادر به حفظ حرارت بدنشان نشده اند، در تخت‌های مخصوص گرم نگهداری می‌شوند.
راه‌های پیشگیری از زایمان زودرس
برای پیشگیری از تولد نوزاد نارس نکات پراهمیتی وجود دارد که رعایت کردن آن‌ها می‌تواند تا حد زیادی از تولد نوزاد نارس پیشگیری کند و احتمال تولد نوزاد را در زمانی زودتر از زمان طبیعی به حداقل ممکن برساند.
در طول دوران بارداری ارتباط خود را با پزشک تان قطع نکنید. به او مراجعه کنید و روند رشد جنین و علائم عمومی بدن خود و جنین تان را بررسی کنید. با کنترل بیماری‌های مادر و کنترل تغذیه و تأمین شرایط مناسب برای حاملگی می‌توان از تولد نوزاد نارس جلوگیری کرد.
قبل از مصرف هرگونه دارو حتی مسکن‌ها با پزشک تان مشورت کنید و از مصرف دارو‌های شیمیایی و طبیعی بدون مشاوره با پزشک یا متخصص طب سنتی پرهیز کنید.
رژیم غذایی خود را دست کم نگیرند و مصرف خوراکی‌ها و مواد غذایی سالم به ویژه گوشت ماهی که سرشار از امگا ۳ است را فراموش نکنید.
وزن خود را در شرایط طبیعی نگه دارید و مراقب باشید که در دوران بارداری بیش از حد دچار اضافه وزن و چاقی نشوید.
از استعمال سیگار و قرار گرفتن در محیطی که در آن افراد سیگاری حضور دارند، پرهیز کنید.
در مورد مادران افسرده و مضطرب، اگر پزشک متخصص با این افراد گفتگو کند می‌تواند ترس و اضطراب آن‌ها را به حداقل برساند. حمایت و نقش پدر نیز در کاهش این اضطراب‌ها و نگرانی‌ها بسیار تاثیرگذار است.
برای درمان عفونت‌های دهان و دندان، توصیه می‌شود به دلیل اینکه سه ماهه اول بارداری حساسیت ویژه‌ای دارد و امکان عکس برداری و بی‌حسی نیست، در ماه‌های بعدی نیز درمان مشکلات دندانی بدون درد و با روش بی‌حسی امکان‌پذیر نیست، بهتر است زنان قبل از باردار شدن، توجه بیشتری به بهداشت دهان و دندان خود داشته باشند و هرگونه درمانی را که لازم است، انجام دهند.
علایم زایمان زودرس:
– انقباضات منظم رحمی (۴ بار یا بیشتر در ساعت). گاهی این انقباضات بدون درد می‌باشد و فقط سفتی و فشردگی در عضلات رحم ایجاد می‌شود.
– درد‌های شکمی مانند درد‌های دوران پریود
– افزایش و یا تغییر واضح در ترشحات واژینال و یا خونریزی واژینال
– پارگی کیسه آب و دفع مایع روشن از واژن
– درد و فشاردر قسمت انتهایی کمر
– احساس اینکه جنین در حال فشار به سمت پایین است
– تورم ناگهانی و یا شدید در پا، دست و صورت
– تغییر واضح در حرکت جنین
– تب، لرز، استفراغ و سر درد شدید
– گاهی درد معده که به هیچ وجه برطرف نمی‌شود و گاهی همراه با اسهال می‌باشد