هفته اول بعد از زلزله را در سرپل ذهاب، واقعیاتی تلخ از وضعیت قبل و بعد از زلزله را منتشر کرده و به ما می‌گوید چگونه درصورت وقوع زلزله به نجات خود کمک کنیم.
بر اساس مشاهداتی که درخانه‌ها و صحبت‌هایی که با مردم داشتم، تجربیاتی حاصل شد که برای خودم می‌خواهم اجرا کنم. به یک بار مطالعه می‌ارزد. برا دوستان خود هم بفرستید تا بتوانید موجب نجات جان حتی یک نفر در زلزله‌های بعدی باشیم، کار بزرگی کرده ایم..
باور بفرمایید ساختمان محکم داشتن هرچند مهم است، اما همه ماجرا نیست. یک سری نکات ریز را رعایت کنیم اندکی به استاندارد‌های جهانی نزدیک‌تر می‌شویم.
قصدم اصلا ترساندن شما نیست. تا نپذیریم کشور ما کلا روی ویبره است و سرزمین پرخطری داریم نمی‌توانیم با این خطر برخورد منطقی کنیم.
الف. آمادگی پیش از زلزله (در خانه و محل کار و…)
یک فکری برا شیشه‌ها بکنید.
خطرناک‌ترین بخش خانه در زلزله، شیشه است. پنجره ها، آینه، دکورها، تابلوها، کریستال، لامپ و…
تا جایی که ممکن است همچین اشیایی را ثابت کنید که پرتاب نشوند.
شیشه‌ها را می‌توانید با نوارچسب ضربدری فیکس کنید. لااقل شیشه‌های اتاق خواب.
تابلو‌هایی که شیشه دارد را می‌توانید ایده بزنید. مثلا از پشت با یک طناب کوتاه به یک میخ ببندید که روی زمین نیفتد. کمد‌ها و دکورها را هم می‌توانید از پشت به چیزی ببندید که هم روی کسی نیفته هم مسیر فرار شما را مسدود نکند.
نیاز به نور دارید
در اولین لحظات زلزله برق قطع می‌شود. اگر شب هنگام باشه (که معمولا است) طبیعتا همه جا تاریک می‌شود و هیچی نمی‌بینید. پس لااقل یک چراغ قوه داخل اتاق خواب داشته باشید. بهتر از چراغ قوه، نور‌های اضطراری است که در زمان قطع برق خودکار روشن می‌شوند.
نیاز به کفش یا دمپایی دارید
بعد از زلزله بدون کفش راه نروید. همه جا پر از شیشه است. یک کفش یا دمپایی داخل اتاق خواب داشته باشید. در زلزله کرمانشاه کم نبودند کسانی که پا‌های شان پر از شیشه بود.
کوله تجهیزات
بعد از زلزله، فرصت زیادی برای خروج از خانه ندارید. هر لحظه ممکن است پس لرزه‌ای بیاید و گرفتار شوید. پس باید سریع از خانه خارج شده و چیزایی که نیاز ضروری است را با خودتان ببرید. به همین دلیل یک کوله آماده کنید و این اقلام را داخل یا کنارش بذارید که فقط بردارید و خارج شوید. اینطوری مجبور نیستید چند بار به خانه برگردید و وسیله بردارید.
چند کنسرو
آب معدنی
جعبه کمک‌های اولیه
لباس گرم و ضد باران
چاقو
یک قابلمه کوچک و قاشق و کاسه
پاوربانک شارژ شده و کابل شارژ
چراغ قوه و باطری اضافه
کیسه خواب
چادر
اجاق گاز کوچک کوهنوردی
کاغذ و خودکار
مقداری پول و یک کارت بانکی
یک مدرک شناسایی
نظم و ترتیب
برای یک سری چیز‌های مهم جای مخصوص داشته باشید که در شرایط بحران دنبالش نگردید. وسایل مهم شامل این موارد است:
موبایل
سویچ ماشین و مدارک ماشین
مدارک شناسایی و اسناد مهم
اشیاء گران قیمت و پول
اگر پول و اشیاء گران قیمت و طلا در خانه دارید از همین الان یه فکری براش بکنید. بعد از زلزله خانه‌ها در و پیکر درست ندارند و احتمال سرقت بالا می‌رود. اگر در خونه اشیاء قیمتی داشته باشید مجبورید بگردید و پیدا کنید و این یعنی خطر. داشتن گاوصندوق در این شرایط کمک میکند.
دقت کنید که هرچند بعد از زلزله سرقت زیاد می‌شود، اما سارقان نمی‌توانند وسایل حجیم را بردارن. نیروی انتظامی مراقبت میکند و حتی حمل و نقل اسباب و اثاثیه در داخل شهر نیاز به مجوز دارد. به همین دلیل تا حد زیادی می‌توانید از بابت اسباب درشت منزل خیالتان راحت باشد. فقط نگران چیزایی مثل پول و طلا باشید. پس بهتراست این چیز‌ها را در جای مطمئنی بگذارید که اگر اتفاقی افتاد ذهن تان درگیرش نباشد.
ب. در زمان وقوع زلزله
لطفا تمام تصوراتی که درباره زلزله دارید را کنار بگذارید. همه اقداماتی که به ما یاد دادن در واقع برای زلزله‌های خفیف کاربرد دارد.
۱. در لحظه زلزله تقریبا هیچ کاری نمیتونیم انجام بدهیم.
حرکت و جابجایی اصلا راحت نیست. پس فقط به فکر حرکت‌های مختصر باشید. تئوری پناه گرفتن در جا‌های امن عملا کاربردی ندارد. زلزله اینقدر سریع و ترسناک اتفاق میفتد که امکان فکر کردن را از شما میگیرد. یادآوری میکنم که زلزله کرمانشاه حدود ۲۰ ثانیه طول کشید. پس فقط سعی کنید یکی از این کار‌ها را انجام بدهید:
* نزدیکترین چیز محکمی که دم دست دارید مثل ستون، میز، در و… را بگیرید که پرتاب نشوید.
* اگر در تخت خواب هستید، بالش یا پتو را محافظ سر و گردن کنید.
* اگر در حال رانندگی هستید، ماشین را متوقف کنید و داخلش بمانید.
* اگر در خیابان هستید از سیم‌های برق و ساختمان‌های با نمای شیشه‌ای یا سنگی خودتان را محافظت کنید.
۲. در زمان زلزله فرار نکنید.
خیلی از مردم تاکید می‌کردند که فرار کردن در این لحظات کار عاقلانه‌ای نیست. پس فقط در نزدیکترین جای ممکن پناه بگیرید تا زلزله تمام شود. از سر و گردن محافظت کنید. راه رفتن و دویدن احتمالا منجربه به برخورد شما با دیوار و ستون و سایر موانع خواهد شد.
دست و پا و صورت کبود در زلزله کرمانشاه کم نبود!
۳. بچه‌ها را دریابید
اگر بچه‌ای نزدیکتان بود شاید عاقلانه‌ترین کار؛ بغل کردن بچه باشد که به اطراف پرتاب نشود و چیزی به او نخورد. در این شرایط اولویت شما حتی بعد از زلزله رساندن بچه به محلی امن است.
۴. خروج از خانه
به محض اینکه لرزش‌ها تمام شد به فکر خروج باشید. این کار را باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام بدهید. اگر کسی صدمه دیده و یا گیر کرده طبیعتا باید به او کمک کنید، اما اولویت بر خارج کردن افراد سالم (مخصوصا کودکان و سالمندان) است. اول کسانی که کمکی نمی‌توانند بکنند را به خارج از ساختمان هدایت کنید، بعد بیایید سراغ فرد مصدوم.
کوله حاوی تجهیزاتی که قبلا گفته شده را بردارید و از خانه خارج شوید. نکات مهم در خروج از خانه
اگر شانس بیاوریم و در زلزله سالم بمانیم یا آسیب جدی نبینیم، بزرگترین چالش، خروج از خانه است. تقریبا تمام کسانی که با آن‌ها صحبت کردیم به سختی توانستند از منزل خارج شوند. دلیل عمده باز نشدن در‌ها در اثر فشار و تنش‌های وارد به در بود. پس از الان فکر کنید که اگر در باز نشد چطور خارج شوید. شاید نیاز به یک تبر داشته باشید.
اگر در آپارتمان زندگی می‌کنید این قضیه جدی‌تر است. راهرو‌ها و راه پله‌ها معمولا بسته می‌شوند و یا پر از شیشه خواهند شد. پیدا کردن راه حل را می‌سپارم به خود شما. خانه شما راه حل اختصاصی شما را نیاز دارد. اما از الان به آن فکر کنید. به یاد داشته باشید که آسانسور بدترین انتخاب برای خارج شدن از ساختمان است.
در شهر‌های کوچک اگر کسی گیر کند احتمال زیاد، کسانی هستند که به او کمک کنند. اما در شهر‌های بزرگ بهتراست از الان بدانید که کمک در کوتاه مدت نخواهد رسید. حجم خرابی خانه‌ها در شهر‌های بزرگ به نسبت کسانی که می‌توانند کمک کنند رقم بزرگی است. پس بهتراست به خودتان و ابزار‌هایی که در اختیار دارید متکی باشید و نه کمک بیرونی.
اگر در داخل خانه به هر شکلی (سالم یا مصدوم) گرفتار شدید و هیچ راهی برای خروج از خانه پیدا نکردید، به یاد داشته باشید که ضربه زدن به یک جسم فلزی بهتر از فریاد زدن است. اینجوری احتمال اینکه صدای شما را بشنوند بیشتراست.
یکی از کار‌های ساده و البته ضروری برای کم کردن خسارت و تلفات در زلزله، محکم و ثابت کردن تجهیزات و اسباب و اثاثیه بزرگ در خانه است. چیزایی مثل کمد، یخچال، تلویزیون و…
این موضوع را همه می‌دانیم، اما چه طوری؟ کسی نمی‌داند!
چند روزی میشوده که فکر میکنم و در مقاله‌ها و سایت‌های فارسی زبان سرچ میکنم که راهکار چیست، دریغ از یک مقاله و سند معتبر. اینکه با وجود این همه تخصص و متخصص زلزله در ایران چرا چنین اسناد مهمی نوشته نشده یا در دسترس عموم نیست بماند.
بعد از ناامید شدن از متخصصین وطنی، این موضوع را در سایت‌های انگلیسی سرچ کردم. اینکه چقدر منبع درست و حسابی پیدا کردم بازهم بماند.
اما این جالب بود که یکی از بهترین منابع را ژاپنی‌ها به زبان انگلیسی برای من و شما و باقی کشور‌ها نوشته اند. یعنی برای یک متخصص زلزله ژاپنی، نه فقط ژاپن که کاهش تلفات در همه دنیا مهم بوده است. بدون اینکه از دین و ایمان کسی بپرسد.
اگر خواستید ببینید چگونه اسباب و اثاثیه منزل را فیکس کنید که در زلزله نیفتد روی خودتان یا سر راه را نگیرد این مقاله را بخوانید. راهکار‌های عملی و قابل اجرا دادن نه صرفا تئوری بافی و حرف‌های آکادمیک ژورنالی برای گرفتن مدرک دکترا و لقب استادی دانشگاه.
د. بیرون از خانه
بعد از زلزله‌های بزرگ، گستره غیرقابل تصوری از مشکلات وجود دارد که لازم است بدانید.
* بلاتکلیفی مردم
* شایعات فراوان
* کمبود آب و غذا
* فلج شدن شهر و تمام امور روزمره
* آتش سوزی
* قطع برق و آب و گاز
* قطع یا کمبود سوخت
* اختلال در تلفن همراه
* مسدود شدن راه‌ها
* کمبود یا نبود امداد
* سرما، گرما
* کمبود یا نبود دارو و درمان
* شلوغی و ازدحام بیش از حد
* کمبود یا نبود سرویس بهداشتی
* حجم غیرقابل تصور زباله
* بوی تعفن حاصل از زباله و لاشه‌های انسانی و حیوانی
* بیماری‌های خطرناک
با اطلاع از این موارد اگر موفق شدید سالم به خارج از ساختمان برسید، دو کار می‌توانید انجام بدهید:
۱. در نزدیکترین نقطه ایمن چادر بزنید و زندگی چادرنشینی و طولانی را آغاز کنید.
۲. هرچه زودتر از شهر خارج شوید.
نمیددانم کجا زندگی میدکنید و به همین دلیل نمی‌توانم بگم کدام راه درست تراست.
اگر در روستا یا شهر کوچک زندگی می‌کنید، راه اول بهتراست. چون به زودی کسانی برای کمک به شما خواهند رسید و نیاز‌های شما را برطرف می‌کنند.
اما اگر تهران هستید یا سایر شهر‌های شلوغ، شاید خارج شدن از شهر به هر شکل ممکن تصمیم بهتری باشد. جمعیت فراوان تهران و بسته شدن احتمالی خیابان ها، فرایند کمک رسانی را دچار مشکل میکند. معلوم نیست چه زمانی به کمک شما می‌آیند. جمعیت میلیونی شهر نیاز به غذا و آب دارند که رساندن این حجم از آذوغه کار راحتی نیست و شاید غیرممکن. به همین دلیل پیشنهاد من بر خارج شدن از شهر است.
از الان نمی‌شود گفت: وضعیت جاده‌ها و خیابان‌ها بعد از زلزله چگونه است. اما اگر زلزله شدید باشد به احتمال زیاد باید استفاده از ماشین را فراموش کنید. باید پیاده به سمت خروجی‌های شهر حرکت کنید. تمام راه‌هایی شهر تهران در یک تعطیلی عادی قفل می‌شود، تصور کنید در شرایط زلزله چه اتفاقی میفتد.
خوب کجا برویم؟
اگر آشنایی، فامیلی و یا خانه‌ای در شهر دیگری دارید که می‌تونید مدتی آنجا سپری کنید، همین کار را بکنید. اگرنه همان چادری را که دم خانه می‌خواستید بزنید و زندگی کنید را ببرید خارج از شهر و در نقطه‌ای که بیشتر جلو چشم نیرو‌های کمک رسان هست بزنید. اینجوری لااقل دغدغه کمتری بابت نیاز‌های اولیه خواهید داشت. اوضاع بهتر شد و راه‌ها باز شد، جمع کنید بیایید دم خانه.
لازم است بدانید که زندگی بلاتکلیف شما چند هفته نخواهد بود و ممکن است ماه‌ها و سال‌ها در چنین شرایطی سپری کنید. پس تصمیمی بگیرید که در طولانی مدت به نفع شما و خانواده شما باشد.
در حالت سخت گیرانه و شرایطی که نمی‌توانید خانه و زندگی را رها کنید، می‌تونید نفرات خانواده را دو بخش کنید که لااقل نصف آدم‌ها درر شهر دیگه شرایط بهتری داشته باشند.
فقط تاکید میکنم اگر تصمیم به خروج از شهر گرفتید در اولین فرصت انجام بدهید. اگر خانواده دارید تنها وظیفه شما رسیدگی به خانواده است. برای نجات بقیه، ماجراجویی نکنید. آوار برداری و پیدا کردن افراد زیر آوار یک کار کاملا تخصصی است و انجام دادنش بدون دانش، جز خطر فراوان برای خودتان و افراد زیر آوار نتیجه‌ای ندارد.
سخن پایانی
من ۸ روز اول زلزله را در سرپل بودم. متاسفم از اینکه باید بگویم در این مدت تنها چیزی که ندیدم «مدیریت بحران» بود. راحت‌تر بگویم: هیچ مدیریتی ندیدم. هر ارگانی ساز خودش را می‌زد. آنجا یه شهر کوچک بود با چند ده هزار جمعیت و یک تراکم جمعیتی شوخی در مقایسه با تهران.
از آن روز هرچقدر فکر میکنم که چه اتفاقی بعد زلزله تهران میفتد، انگار به یک چیز غیرقابل درک فکر میکنم و از داغ شدن مغزم می‌فهمم حتی جوابی برایش ندارم و قابل تصور نیست.
پس اگر ساکن تهران هستید و زلزله شدید آمد، دلخوش به ۱۰ ریشتر بودن آپارتمان تان نباشید. حتی اگر خانه شما سالم ماند، بدانید که زندگی سختی در پیش دارید. پیش پا افتاده‌ترین نیاز‌ها تبدیل می‌شوند به بزرگترین چالش ها. قطع شدن آب، یک توالت رفتن ساده را تبدیل میکند به یک بحران. باقی مشکلات که دیگر جای خود دارد.
پس
۱. همه کارایی که در این ۳ مطلب گفتم را انجام بدهید.
۲. صبح و شب دست به دعا باشید که زمین فعلا امان بده شاید روزی روزگاری یک مسئول مدبر بیاید و این چاره ناچار تهران را چاره کند.