به گزارش نیمه پر رامسر به نقل از پایگاه نشنال اینترست، در حال حاضر اتحاد ایران و روسیه در خاورمیانه اتحادی بی‌سابقه اما شکننده است.
همکاری ایران و روسیه برای تضمین بقای حکومت بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه و پس گرفتن حلب از گروه‌های تروریستی حیاتی بوده است. بمب‌افکن‌های روسی برای بمباران پایگاه‌های تروریست‌ها در سوریه از پایگاه هوایی ایران استفاده کرده‌اند و به نظر میرسد مسکو و تهران یک‌توافق تسلیحاتی عمده را نهایی خواهند کرد که بر اساس آن روسیه در نوسازی تجهیزات نظامی قدیمی و فرسوده ایران نقش خواهد داشت. اما یک پرسش اساسی همچنان باقی است: آیا همکاری ایران و روسیه بر اساس تلاقی منافع موقتی به‌وجود آمده است یا به یک تحول جدید اشاره می‌کند که احتمالا تاثیری عمیق بر منافع آمریکا در منطقه دارد؟
دست کم در حال حاضر، پاسخ روشنی برای این پرسش وجود ندارد که آیا همکاری بین مسکو و تهران پایدار خواهد ماند یا خیر. اتحاد روسیه با ایران بر مبنای انزجار مشترک نسبت به نفوذ آمریکا در خاورمیانه مستقر است، اما دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا، برای برقراری روابط مستحکم‌تر بین مسکو و واشنگتن ابراز تمایل کرده است. درصورتی که در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ، روسیه و آمریکا بتوانند روابط نزدیک تری با یکدیگر برقرار نمایند، ایران احتمالا شاهد تضعیف و یا حتی گسست همکاری خود با مسکو خواهد بود.
ایران برای حمایت از نظام بشار اسد در جنگ علیه تروریست‌های مورد حمایت رقبای منطقه‌ای تهران، ازجمله عربستان سعودی و ترکیه، اقدامات زیادی انجام داده است. گفته می‌شود ایران کمک‌های مالی برای اسد فراهم کرده، نیروهای نظامی خود را برای ارائه کمک‌های مستشاری به سوریه گسیل کرده و تعداد زیادی از نیروهای نظامی سوری را آموزش داده است. اما بدون مداخله نظامی روسیه در جنگ سوریه، استراتژی ایران به ثمر نمی‌رسید. نیروی هوایی روسیه نقش بسیار مهمی در توانمندسازی نیروهای سوری در فتح حلب داشته است. دیپلماسی روسیه نیز احتمالا نقش اساسی در دستیابی به راه‌حل سیاسی برای درگیری‌های سوریه در راستای منافع رژیم اسد خواهد داشت. گرچه ایران نقش مهمی در سوریه ایفا کرده است، اما برای مسکو شریک کوچک‌تر محسوب می‌شود.
استفاده روسیه از پایگاه هوایی همدان نیز بحث برانگیز بوده است. قانون اساسی ایران اجازه استفاده قدرت‌های خارجی از خاک ایران را ممنوع کرده است. به همین دلیل دولت ایران بر اثر فشار افکار عمومی و مجلس این کشور، به سرعت مجوز استفاده روسیه از این پایگاه هوایی را پس گرفت. اما ممکن است جنگنده‌های روسی دوباره به ایران بازگردند چراکه ایران بدون همکاری هوایی روسیه قادر به دستیابی به اهداف خود در سوریه نخواهد بود.
علاوه بر این روسیه تنها قدرتی است که تمایل دارد به ایران تجهیزات نظامی پیشرفته بفروشد. سال‌ها تحریم به دلیل برنامه‌های هسته‌ای، روند مدرن‌سازی نظامی تهران را کند کرده است. اغلب هواپیماهای جنگی، تانک‌ها و توپخانه ایران بسیار قدیمی هستند. مسکو و تهران درحال مذاکره درمورد قرارداد تسلیحاتی هستند که گفته می‌شود حدود ۱۰ میلیارد دلار ارزش دارد، اما براساس برجام، فروش تسلیحات عمده به ایران بدون تصویب شورای امنیت، تا سال ۲۰۲۰ ممنوع است. بنابراین احتمالا ایران برای دستیابی به تسلیحات روسی باید سال‌ها منتظر بماند و این مساله موجب می‌شود به نیروی نظامی روسیه در منطقه وابسته باشد.
با اینحال بزرگ‌ترین مساله‌ای که نفوذ ایران در منطقه را تهدید می‌کند از گرم شدن روابط آمریکا و روسیه ناشی می‌شود. ترامپ به شدت از برجام انتقاد کرده و حتی تهدید کرده است که آن را پاره می‌کند. البته با توجه به اینکه جامعه بین‌الملل، به‌ویژه روسیه، از این توافق حمایت کرده است، فسخ برجام از طرف آمریکا بعید به نظر میرسد. اما دولت منتخب ترامپ اعلام کرده است که قصد دارد درمورد برجام سختگیری بیشتری انجام دهد و به بهانه فعالیت‌های منطقه‌ای و نقض حقوق بشر، تحریم‌های بیشتری را علیه ایران اعمال کند.
البته ممکن است ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، مانعی برای اعمال فشارهای جدید آمریکا بر ایران باشد، زیرا همکاری تهران با مسکو در سوریه موفقیت‌آمیز بوده و این همکاری میتواند الگویی برای همکاری در زمینه‌های حساس دیگر باشد. اما به‌رغم همکاری‌های اخیر، صمیمیتی بین ایران و روسیه وجود ندارد؛ این دو قدرت به‌طور تاریخی رقیب یکدیگر محسوب می‌شوند، روسیه تمایلی ندارد یک قدرت بزرگ مسلمان در جنوب این کشور رشد کند و ایران همچنان نسبت به نیات روسیه بدگمان است. انزوای دیپلماتیک، مشکلات اقتصادی و ضعف نظامی تهران را به سمت اتحاد با روسیه سوق داده است.
بنابراین چنانچه پوتین بتواند رابطه بهتری با آمریکای ترامپ برقرار نماید، هیچ تضمینی وجود ندارد که به ایران خیانت نکند. به هرحال ترامپ اعلام کرده تمایلی به مسلح کردن شورشیان سوری ندارد و حتی در جنگ علیه گروه داعش با روسیه همکاری خواهد کرد. بنابراین وقتی روسیه میتواند با آمریکا همکاری کند، چه نیازی به ایران دارد؟ اما بعید است روسیه به دلیل یک رابطه بهتر، ایران را به‌طور کامل کنار بگذارد. حتی اگر روابط روسیه و آمریکا بهبود یابد، رقابت این دو کشور بر سر برخی مسائل همچنان ادامه خواهد داشت و مسکو میتواند همکاری خود با ایران را حفظ نماید تا از ریسک‌های ناشی از تشدید تنش‌ها با آمریکا بکاهد. اما یک نکته واضح به نظر میرسد: تا زمانی که ایران بتواند به رابطه خوب خود با روسیه ادامه دهدف میتواند ابتکار عمل را در سوریه، و همچنین در کل منطقه خاور میانه به دست داشته باشد.
شبکه تحلیلگران اقتصاد مقاومتی