مگر نشریه کودک و نوجوان هم داریم؟
غرفه‌های اندکی در نمایشگاه مطبوعات به نام نشریات کودک و نوجوان است که هر سال تعداشان کمتر هم می‌شود؛ غرفه‌هایی سوت و کور که لابه‌لای نشریات سیاسی و بزرگسال گم...
مجلات «رشد» از جمله نشریاتی هستند که در نمایشگاه مطبوعات شرکت کرده‌اند. رویا صادقی، نقاش و تصویرگر کودک و نوجوان در غرفه نشریات رشد حضور دارد و با حوصله به بچه‌ها یاد می‌دهد، چگونه نقاشی کنند. البته آن گونه که صادقی می‌گوید آموزش نقاشی به دانش آموزان، تنها به روزهای نمایشگاه محدود نمی‌شود و بچه‌ها در طول سال می‌توانند آثار خود را به دفتر مجله رشد ارسال کنند و به صورت مکاتبه‌ای آموزش ببینند.
به گفته‌این نقاش و تصویرگر کودک و نوجوان، مخاطب نشریات رشد، بیشتر بچه‌هایی هستند که در شهرها و روستاهای دورافتاده زندگی می‌کنند و کمتر به تبلت و بازی رایانه‌ای دسترسی دارند. به همین خاطر، یک نامه می‌تواند خوشحال شان کند و حتی مسیر زندگی شان را تغییر دهد.
نشریات کودک و نوجوان، مخاطب خود را از دست داده‌اند چون به خواننده خود، نگاه ابزاری داشته‌اند تا کی می‌توانیم از نشریاتی چون «سروش نوجوان» و «کیهان بچه‌ها» و تاثیرشان برکودکان و نوجوانان بگوییم؟ الان چند نشریه اثرگذار وجود دارد؟
آن گونه که صادقی به خبرنگار مهر می‌گوید: حداقل ۱۰۰ نامه در ماه به دست او می‌رسد و او هیچ نامه‌ای را بی جواب باقی نمی‌گذارد چراکه ذوق و شوق بچه‌ها و انتظارشان برای دریافت جواب نامه را به خوبی درک می‌کند. علاوه بر ارسال نامه، جزوه‌هایی هم برای گروه‌های سنی مختلف طراحی شده که انواع چاپ و شناخت رنگ و کار با مداد رنگی را به بچه‌ها آموزش می‌دهد. ضمن این که مرکز بررسی آثار، سالی یک بار کارهای بچه‌ها را در قالب نشریه «قاصدکم و «چکاوک» منتشر می‌کند تا آنان را به ادامه کار تشویق کند.
از او درباره نمایشگاه مطبوعات می‌پرسم و او در پاسخ می‌گوید: امسال، فضای بهتری به نشریات کودک و نوجوان اختصاص داده شده اما خوب است جشنواره کودک و نوجوان، مستقل از نشریات و رساه‌های بزرگسال باشد.
صادقی به نقش مهم آموزش و پرورش در رونق بخشیدن به نمایشگاه مطبوعات اشاره و بیان می‌کند: اگر مدارس مختلف به نمایشگاه مطبوعات بیایند، خیلی خوب است از سوی دیگر اتفاق خوشایندی است اگر وزارت فرهنگ و ارشاد با آموزش و پرورش تعامل برقرار کند و بن‌هایی را در اختیار دانش آموزان بگذارد تا با تخفیف، نشریه بخرند یا مدارس بتوانند آرشیوی از نشریات مختلف، تهیه و کتابخانه‌های خود را با آن تجهیز کنند.
وی در ادامه می‌گوید:چه اشکالی دارد نمایشگاهی این‌چنین وقتی برگزار شود که بچه‌ها تعطیل‌اند یا برای مدارس، دعوت‌نامه بفرستند تا دانش‌آموزان بتوانند بیایند و از نمایشگاه بازدید کنند؟ شاید در آن صورت، نمایشگاه‌این اندازه سوت و کور نبود.
کمی آن سوتر غرفه نشریه‌ای به نام «داروگ» است که تاکنون ۱۴ شماره آن برای نوجوانان منتشر شده؛ نرگس ابراهیمی مسئولیت غرفه داروگ را برعهده دارد. او هم فکر می‌کند بهتر است نشریات کودک و نوجوان فضای جداگانه‌ای داشته باشند و در جشنواره مستقل خود که در زمان بهتری برگزار می‌شود شرکت کنند.
ابراهیمی، وجودحمایت‌های دولتی از نشریات کودک و نوجوان را ضروری می‌داند و می‌گوید: من نمی‌دانم اگر «سروش» به صداوسیما و «رشد» به آموزش و پرورش تعلق نداشت یا اگر «دوچرخه»، ضمیمه روزنامه همشهری نبود تا کی دوام می‌آوردند؟
مگر نشریه کودک و نوجوان هم داریم؟
حسین بکایی دبیر تحریره پیشین «کتاب ماه کودک و نوجوان» است. او در گفتگو با خبرنگار =به ارزیابی وضعیت کنونی نشریات کودک و نوجوان می‌پردازد و می‌گوید: باید دید نشریات، چه ضریب نفوذی دارند و چه گروه از مخاطبان را هدف قرار می‌دهند. برای نمونه، مجلات «رشد» که میراث‌خوار «پیک» ها هستند، بیش‌ترین ضریب نفوذ را دارند و تعداد مخاطبان این نشریات بسیار بالاست، اما متاسفانه، آموزش و پرورش اجازه نمی‌دهد بچه‌ها به دلخواه خود نشریات رشد را بخرند و بخوانند. به عبارتی، خواندن نشریات رشد به وظیفه سازمانی بچه‌ها و تولید آن به وظیفه سازمانی آموزش و پرورش تبدیل شده است.
تا وقتی مجلات براساس سلیقه مدیران مسئول و سردبیران منتشر شوند و اهداف سازمان و یا نهاد خاصی را تبلیغ کنند، نمی‌توانند با بچه‌ها ارتباط برقرار کنند
به گفته دبیر تحریره پیشین «کتاب ماه کودک و نوجوان»، با همه کاستی‌ها و نارسایی‌هایی که در زمینه توزیع مجلات رشد وجود دارد، «رشد»، تنها نشریه‌ای است که به دست بچه‌ها می‌رسد و در شمارگان بسیار بالاتری نسبت به دیگر مجلات کودک و نوجوان منتشر می‌شود. همین مسئله، رشد را از دیگر نشریات جدا می‌کند. از سوی دیگر، مدت‌هاست شاهد حضور روزنامه‌نگاران، نویسندگان، شاعران و مترجمان بلندنام کودک و نوجوان در مجلات نیستیم. دیگر نشریات، محل جمع شدن اهل قلم نیست.
بکایی معتقد است، نشریات کودک و نوجوان، مخاطب خود را از دست داده‌اند چون به خواننده خود، نگاه ابزاری داشته‌اند تا کی می‌توانیم از نشریاتی چون «سروش نوجوان» و «کیهان بچه‌ها» و تاثیرشان برکودکان و نوجوانان بگوییم؟ الان چند نشریه اثرگذار وجود دارد؟
این نویسنده کودک و نوجوان در پاسخ به‌این‌که بعضی معتقدند بچه‌های امروز بیش از آن‌که با کتاب ارتباط بگیرند با بازی‌های یارانه‌ای و اینترنت سروکار دارند می‌گوید: تا دهه ۷۰ که بچه‌ها بیشتر وقت خود را در کوچه پس کوچه‌ها، به تفریح و بازی می‌گذراندند، تیراژ مجلات و کتاب‌ها ده‌ها هزار بود. حالا که بچه‌ها آپارتمان‌نشین شده‌اند و وقت بیش‌تری دارند، چرا کتاب و مجله نمی‌خوانند؟ این‌ها بهانه است. چرا در سایر کشورهای دنیا این طور نیست؟ فاجعه‌این جاست که ۳۰ سال پیش تیراژ کتاب‌های کانون پرورش فکری، ۵۰ هزار نسخه بود و حالا به دو و سه هزار نسخه رسیده است؟
به گفته حسین بکایی، زمانی کتاب‌ها و نشریات، پرمخاطب می‌شوند که برای بچه‌ها نوشته شوند و هماهنگ با ذهن و زبان کودکان و نوجوانان باشند؛ وگرنه تا وقتی مجلات براساس سلیقه مدیران مسئول و سردبیران منتشر شوند و اهداف سازمان و یا نهاد خاصی را تبلیغ کنند، نمی‌توانند با بچه‌ها ارتباط برقرار کنند. حالا هر ماه، نمایشگاه مطبوعات برگزار کنند و غرفه‌هایی را به نشریات کودک و نوجوان اختصاص دهند اصلا مگر مجله‌ای هم باقی مانده است!؟
بیست و سومین نمایشگاه مطبوعات تا پایان هفته جاری برپاست و تنها بخش کوچکی از آن به غرفه نشریات کودک و نوجوان اختصاص دارد؛ آنچه در این گزارش آمد درباره همین سهم ناچیز از یک رویداد فرهنگی چند روزه بود، اما این پرسش همچنان وجود دارد جایگاه نشریات کودک و نوجوان کجاست؟
چرا این سهم، هر سال کوچک و کوچک تر می‌شود؟ آیا پس از بیست و سه سال زمان آن نرسیده که متولیان فرهنگی و مدیران مسئول به آسیب شناسی این ماجرا بپردازند که چند نشریه فعال کودک و نوجوان باقی مانده است!؟