نیمه پر، هر کودکی با ویژگی های ذاتی و شخصیتی خاص بدنیا می آیدو در محیط خانوادگی، اجتماعی منحصر به فرد رشد میابد. سالهای متمادیست که کودکان و نوع پرورش آنها مورد پژوهش، نقد ونظر و ارائه دیدگاه های مختلف قرار گرفته است. از دیدگاههای ژان پیاژه تا دیدگاههای تجربی روانشناسان و روان پژوهان ایرانی برای ارائه یک نظر منعطف در موقعیت های ایرانی راه چندان دوری نیست. در این بین آنچه بیش از هر چیز جلوه گر است نگرانی مجامع در رشد سریع اجتماعی کودکان و کاهش سن بلوغ و به تبع آن زود رسیدن کودکان به بلوغ فکریست. این امر در مجامع مذهبی و فاخر اسلامی بیش از هر چیز می تواند دغدغه نظام آموزش و پرورش قرار گیرد.
با رشد تحولات جهانی و ارتباطلات رسانه ای بی مرز ،تفکر پیرامون مسائل کودکان امروز و تصمیم گیران آینده چند برابر می شود. و در این بین در کنار انواع یادگیری در دوران کودکی به تعداد افراد متولد در جهان ،با تعداد رسانه های آموزشی رسمی و غیر رسمی در فرایند رشد مواجهیم.
پرورش کودکان بر اساس رغبتها و انگیزه های درونی در راستای علاقمندی کودکانه ،بیش از هر چیز می تواند در ارتقای سطح سواد و تجربه زیستی آنان مفید واقع شود. در این بین همسویی و هماهنگی ضرورتهای تربیتی کودکان با ضرورتهای زندگی جهانی و بستر رشد کودک از اهم مسائل مبتلا به جامعه می باشد.
یادگیری مشاهده ای کودکان و تاثیر پذیری از والدین در سالهای اولیه بر کسی پوشیده نیست. این روند با آموزش غیر مستقیم تقویت و پایدار می گردد. اما نکته جدید و نو ظهور این عرصه چگونگی تاثیر پذیری کودکان از رسانه هایی که نه رنگ و بوی ملی و بومی و نه ذائقه ایرانی دارند. در بین تمام راههایی که برای غنی سازی ذهن و تفکر کودکان برای تربیت متناسب با فرهنگ و مذهب ایرانی به عمل می آید ؛جای رسانه های ملی و مذهبی خاص ایران در فرایند رشد کودکان خالی ست.
زمانی رشد و تربیت جسمی و رفتاری کودکان با مطالعه، مراجعه به مشاوران و همچنین استفاده از شیوه های آموزشی امکان پذیر بوده است ولی امروز جای خالی رسانه های مذهبی و اسلامی در میان نرم افزارهای انبوه بیش از هر چیزی احساس می گردد.
در میان نرم افزارهای بی مرز رسانه ای برای ارتباط با هر فردی از هر مکان و زمان، چه جایگزین مناسبی به کودکان صاحب تبلت و تلفن همراه شخصی داده ایم؟ کودکان در جریان جهانی رشد می کنندو در کنار مادر و پدر حقیقی خود صاحب هزاران مادر و پدر مجازی و نامحسوس شده اند. جه میزان از برنامه هایی که در راستای آگاهی بخشی به کودکان ارائه می گردد با نیاز روز آنها،توقعات و تحولات جهانی همسو می باشد؟ در روزگاری که آموزش و پرورش بانی اجرای طرحهای مکمل آموزشی و نرم افزارهای در دسترس برای پاسخ سریع به سوالها و کپی برداریست،چه راهی برای آگاه نمودن کودکان از تبعات و آسیب های رسانه های مجازی داریم؟
آنچه در زندگی مذهبی امروز دغدغه پرورش دین در تفکر کودکان است ،غیر عملیاتی شدن فرایند تربیت مذهبی و دور بودن آموزش با فرایند اجرایی رفتار آموزشی است. کودکان با بسیاری از باید و نباید های سنتی روبه رویند ولی آنچه محیط پیرامون خود مشاهده می کنندو در عمل می بینندتقویت کننده رفتار غیر مذهبی در آنان است. بسیاری از کودکان در این فرایند دو گانه رشد در تئوری و عمل با رفتار دوگانه رشد می کنند که پیامدی جز ایجاد پوسته دوگانه و انفعال در بزرگسالی برابر هر اتفاق خوشایند و ناخوشایند نخواهد داشت.
رفتارهای تربیت و پرورش حس دینی کودکان با توجه به نیازهای روز ، رشد نکرده است ولی توقعات ما در این هجمه فرهنگی بی نظیر از کودکان برای تقید در برابر رعایت اصول اولیه دین و بصیریت در مواجهه و پذیرش آرائ جهانی هزاران برابر شده است. کودکانی که با یک تایپ معمولی صفحه گوگول و یاهو و عضویت در رسانه های اجتماعی با اطلاعات متفاوت بدون حساسیت بر نام و شخص نویسنده مواجهند ؛قرار است که مانند چند نسل گذشته خود بر پایبندی بر اصول اصرار نمایند.
دوگانگی بین ضرورت جامعه و درخواست ما با آنچه بستر آماده ای برای رشد غیر مذهبی کودکان وجود دارد،بیش از هر چیز در حال جدا سازی محتوای اصیل زندگی از دنیای کودکان می باشد.
در این بین دو راه حل پیشنهادی وجود دارد:
- ضرورت تدوین راهکارهای نوین متناسب با تربیت کودکان در دنیای مجازی برای تغییر عادت های رفتاری و ساخت الگوهای جدید از اهم ضروریات امروزی ست. پذیرش اولیه تغییر در منابع ورودی اطلاعات در سیستم تفکر و چرایی کودکان بیش از هر چیز می تواند ما را آماده طراحی و ساخت ابزارهای موازی نقش والدین در تربیت کودکان نماید.
- روز مرگی و عادت زدگی در عناوین دوگانه ضرورت پرورش دینی و آسیب پذیری جامعه توسط متولیان دلسوز و نگران فقدان تفکر مذهبی و ملی ،با بی تفاوتی والدین خسته از رنج اقتصادی ، آزردگی و سرخوردگی اجنماعی از یک سود و فضای فرا زمینی ارتباطات، دنیا را برای کودکان نیز سخت و رنج آور نموده است. تجربه زیستی اندک کودکان در مواجهه با دنیای بزرگ اطراف ، منتج به یادگیری نخواهد شد. از طرف دیگر در دسترس بودن امکانات بدون آشنایی با فلسفه وجودی رسانه ها ، یادگیری علمی و آشنایی پله ای و فرایندی ،آسیب پذیری را دو چندان نموده داست.
از بهترین راهکارها مب تواند تربیت والدینی باشد که توانمندی مواجهه با دنیای مجازی را دارند. با توجه به تنوع و گستردگی مسائل مبتلا به جامعه ،والدین نقش اساسی را در فرایند همسویی با تحولات و تربیت کودکانی متناسب با دنیای روز اما در چارچوب التزامات مذهبی خواهند داشت.
بسیاری از والدین گرفتار فیگور و پز زندگی مدرن کودکان را خواسته در بحران مواجهه با دنیای شیرین مجازی قرار می دهند.هر چند الگوهای بزرگسالان باید مطلوب کودکان قرار گیرد.
- آموزش عملی به کودکان در استفاده از ابزارهای نوین و جذب اید های نو آنان می تواند بزرگترین عرصه یادگیری در عین حال کنترل رشد کودکان و شناخت دنیای آنان باشدو شاید هوشمند سازی مدارس و نیز تدوین استراتژی وسیاستگذاری محتوای درسی توسط بزرگسالان که از ظن خود به آن می پردازند،به اندازه وارد نمودن کودکان به عرصه عملیاتی طراحی و ساخت نرم افزارهای روز راهگشا نباشد.
کودکان متفکر ،پرسشگر و محقق بیش از بزرگسالان می توانند دنیای امروز جوامع را نجات دهند. کودکان با روحیه پرسشگری در مقابل هر واقع جدیدی ،با افزایش تجربه و دانش عملی خود آسیب پذیری کمتری خواهند داشت. از طرف دیگر در دنیای تنهایی خود و دور از چشم بزرگسالان می توانند به شکل حداقلی مراقب رفتار و عملکرد خود باشند.
در کنار آموزشهای رسانه های ،فرصتی برای ارائه راهکارهای کودکانه ایجاد نماییم. کودکان خلاق و با اعتماد به نفس، دنیای آینده را با پدر و مادر آگاه و عالم شدن نجات خواهند داد.
چه خوب می شد که همگی به جای ایجاد رعب و وحشت در والدین،سخنرانی های فله ای کودکان را برای نوجوانی،جوانی و بزرگسالی فرهیخته و ارزشی تربیت نماییم.
فاطمه نعمتی سارخانلو/ مسئول کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان رامسر
